Witam !

Poszukuję materiałów dotyczących zagadnień procesu określanego mianem denazyfikacji [niem. Entnazifizierung], jaki zastosowali alianci bezpośrednio po zakończeniu II wojny wobec marynarzy i oficerów służących w U-Bootwaffe ? o ile wobec tej grupy Kriegsmarine, jako części sił zbrojnych III Rzeszy, takowa miała miejsce.
Polskojęzyczna literatura na ten temat [w odniesieniu do kadry U-Bootwaffe] jest bardzo skromna, prawie wcale nie istnieje ? jedyne odpryski tego tematu, wzmiankowanego zresztą bardzo ogólnikowo, można znaleźć w niektórych już wydanych pozycjach wyd. FINNA w ramach tzw. "Serii z Kotwiczką" ? u nas temat ten nie jest w ogóle w żaden sposób opracowany.

Uważam ten temat za bardzo ciekawy, chociażby z uwagi na fakt, że wielu oficerów U-Bootawaffe nie tylko mogło dalej z powodzeniem służyć w nowej marynarce niemieckiej Bundesmarine, ale także w bardzo krótkim okresie po powstaniu NATO zajmowało w jej strukturach związanych z marynarką wojenną ważne funkcje.

Nie wiem, czy moja odpowiedź będzie wystarczająco merytoryczna, ale mam garść refleksji. Temat jest moim zdaniem pasjonujący, bo stan badań i wiedzy jest raczkujący i to nie tylko w literaturze polskojęzycznej!

1) Formalnie rzecz biorąc alianci prowadzili denazyfikację w Niemczech do 1950 roku na podstawie Ustawy o Uwolnieniu od Narodowego Socjalizmu i Militaryzmu z 5 marca 1946. Opierając się na zasadzie, że podpisanie bezwarunkowej kapitulacji Niemiec, oznaczało zdanie się na porządek prawny ustalany przez aliantów w poszczególnych strefach okupacyjnych, można uznać, że do momentu powstania nowych państw niemieckich, odpowiedzialność za denazyfikację spadała na aliantów, a potem były to wewnętrzne procesy prawne w RFN i NRD, na podstawie specjalnie uchwalonych przepisów lub nawet bez nich. Ale nawet w strefach okupacyjnych mogły się odbywać procesy denazyfikacyjne pod egidą cywilnej administracji niemieckiej. Przy czym, porządek prawny ustalany przez aliantów nie musiał oznaczać likwidacji całego ustawodawstwa "starej" III Rzeszy, ale raczej unieważnianie niektórych przepisów nazistowskich. Czy alianci wydali specjalne przepisy w swoich strefach okupacyjnych dotyczące denazyfikacji, nie wiem, przypuszczam, że skarbnicą wiedzy w tym zakresie był (i jest) Instytut Zachodni w Poznaniu.

2) Nieformalnie rzecz biorąc denazyfikacją określa się cały proces oczyszczenia Niemiec i Austrii z pozostałości nazizmu, a więc także w jego skład wejdą procesy karne o zbrodnie i przestępstwa dokonywane przez niemieckich obywateli, które odbywają się do dziś. Do tego pojawia się pytanie co z denazyfikacją ziem włączonych po wojnie do Polski i ZSRR, co z Sudetami i Austrią?

3) Czy należy oddzielić pojęcie denazyfikacji od działań prawnych podjętych przez aliantów wobec zbrodniczej działalności U-bootwaffe w ramach Niemieckich Sił Zbrojnych? Nie wiem. Być może okaże się, że pojęcie denazyfikacji jest tak nieokreślone i tak pojemne, że możliwe będzie stworzenie szerokiej definicji denazyfikacji. To jest obejmującej także procesy o zbrodnie wojenne (m. in.: norymberski proces Readera i Doenitza w zakresie zbrojenia i działalności U-bootwaffe, londyński proces członków załogi U-852 itp.). Stanu badań historycznych na ten temat, jak i definicji obecnie używanych nie znam.

4) Czy oprócz procesów o zbrodnie wojnenne prowadzono działania prawne o charakterze denazyfikacji w celu ukarania, napiętnowania lub usunięcia z życia publicznego i wojska oficerów U-bootwaffe? Nie wiem. Jakimi się kierowano kryteriami, czy formalną przynależnością do NSDAP, Algemeine SS (czy członkowstwo w SS marynarzy na służbie było w ogóle możliwe? Chyba tak - patrz pasus lekarza okrętowego z U-852), SA, Hitlerjugend - tym bardziej nie wiem. Należałoby poznać akty prawne stanowiące podstawę denazyfikacji. Bez sięgnięcia do materii prawniczej nie da się chyba nic mądrego napisać w tej kwestii. Wszystkie te działania powinny mieć podstawę prawną w cywilizowanym państwie.

5) Przydatne mogą być odniesienia do przypadku po pierwszej wojnie światowej, gdy rozliczenie oficerów U-bootwaffe za zbrodnie wojenne pozostawiono, zgodnie z literą pokoju wersalskiego, sądom niemieckim, a one już się postarały o bardzo łagodne podejście do dziłałań u-bootwaffe.

6) Czy można zaliczyć do szeroko pojętej denazyfikacji działania Brytyjczyków (i być może sowietów) polegające na przedłużaniu okresu niewoli dla oficerów i marynarzy U-bootwaffe? Nie wiem, ale we wspomnieniach oficerów U-bootwaffe motyw przetrzymywania ich przez Brytyjczyków długo po wojnie jest często obecny. Czy takie działania tłumaczyć tylko obawami Brytyjczyków o przejęcie specjalistów od wojny podwodnej przez sowietów, szczególną wrażliwością Wielkiej Brytanii na groźbę wojny podwodnej? Ktoś, przy odrobinie fantazji, może zakwalifikować to jako część działań denazyfikacyjnych.

7) Wskazówki bibliograficzne. Najwięcej przemyśleń na ten temat dała mi lektura "Zbrodni wojennych na morzu w drugiej wojnie światowej" Gelewskiego. Przy czym bardzo często on się powołuje na opracowania z kręgu badaczy (prawników) z Instytutu Zachodniego i UAM w Poznaniu (Klafkowski, Skubiszewski). Wydawnictwo mające charakter zeszytów naukowych Instytutu Zachodniego wychodzi do dziś - "Przegląd Zachodni". Pewno także ze wspomnień oficerów Kriegsmarine dot. lat powojennych da się dużo wyczytać. Gdyby ktoś się na poważnie zaangażował w takie badania, możnaby spróbować napisać do rzecznika prasowego Bundesmarine. Może w odpowiedzi wskazaliby przynajmniej na jakieś dokumenty źródłowe, wewnętrzne okólniki Bundesmarine lub opracowania w języku niemieckim.