Omówienie zbiorników niemieckich okrętów podwodnych z okresu II w. ś. wymaga przedstawienia na wstępie kilku podstawowych zagadnień, aby lepiej zrozumieć nie tylko ich podział ale także ogólną zasadę ich działania. Dotyczy to przede wszystkim podziału kadłubów o.p. oraz ogólnego rozmieszczenia w nim zbiorników, a także ich nazewnictwa.

Kadłub lekki - zewnętrzna obudowa kadłuba sztywnego (zamocowana na nim), która charakteryzuje się tym, że nadaje okrętowi podwodnemu (w skrócie o.p.) ogólny kształt i wygląd, a poprzez konfigurację swego kształtu ma wpływ na parametry pływania w położeniu nawodnym i podwodnym, takie jak opór, opływ strug wody wzdłuż kadłuba, itp. Kadłub lekki nadaje również o.p. wymaganą stateczność w położeniu nawodnym, której sam kadłub sztywny (jako taki) nie posiada. Konstrukcja kadłuba lekkiego nie podlega działaniu ciśnienia wody morskiej, z uwagi na znajdujące się w niej otwory przelewowe.

Kadłub sztywny - (często stosowane inne określenia jak naciskotrwały, główny, mocny, szczelny itp.) właściwy kadłub o.p., stanowiący jego podstawową konstrukcję, na którą zawsze działa ciśnienie wody morskiej, zależne od głębokości, na którą zanurza się o.p. Konstrukcja kadłuba sztywnego jest z reguły tak projektowana, by współczynnik bezpieczeństwa zawierał się w przedziale od 1,5 do 2,5.

Generalnie kadłuby U-Bootów dzieliły się na:

• jednokadłubowe (Typ II)
• półtorakadłubowe (Typ VII)
• dwukadłubowe (Typ IX, XB, XIV i Typ XXI)

Jak inaczej określić podane wyżej nazewnictwo?

Typ II - jednokadłubowy - był też określany mianem "Einbaum" (z niem. dłubanka, z uwagi na swą wielkość, parametry techniczno-taktyczne oraz przede wszystkim konstrukcję). Jest on niemal klasycznym przykładem o.p. jednokadłubowego, gdzie konstrukcja kadłuba lekkiego jest umiejscowiona głównie w rejonie dziobu i rufy okrętu. Znaczna część kadłuba sztywnego U-Bootów Typu II nie była osłonięta, i miała bezpośredni kontakt ze środowiskiem zewnętrznym (woda morska), zatem na kadłub tego typu okrętu oddziaływały bezpośrednio siły ciśnienia odpowiednie dla określonej głębokości.

Informacje dodatkowe:
http://www.dreadnoughtproject.org/plans/KM_Uboot_Type_II_1934
http://modelshipwrights.kitmaker.net/modules.php?op=modload&name=Sections&fi le=index&req=viewarticle&artid=2507

Typ VII - półtorakadłubowy - jest konstrukcją pośrednią pomiędzy jednokadłubową a dwukadłubową, gdzie kadłub sztywny o.p. jest osłonięty częściowo przez konstrukcję kadłuba lekkiego. Konstrukcja ta (kadłub lekki) jest z reguły umiejscowiona nie tylko w rejonie dziobu i rufy, ale także po obu burtach o.p. oraz osłaniała fragmentarycznie kadłub sztywny także od góry.

Typ IX, XB, XIV i Typ XXI - dwukadłubowy - jak sugeruje sama nazwa, konstrukcja kadłuba lekkiego otacza całkowicie kadłub sztywny. Przestrzenie pomiędzy kadłubem sztywnym a lekkim są wykorzystywane na umiejscowienie w nich zbiorników paliwowych i balastowych oraz do przeprowadzenia przez nie różnych fragmentów (głównie przewodów) instalacji paliwowej, smarnej, wodnej, hydraulicznej. Od góry (pod pokładem górnym) umieszczano w nim ciśnieniowe zewnętrzne magazyny torped i amunicji.

Generalny podział zbiorników w konstrukcji o.p. to:

• zbiorniki wewnętrzne (znajdujące się w wewnętrznej przestrzeni kadłuba sztywnego),
• zbiorniki zewnętrzne (umiejscowione poza wewnętrzną przestrzenią kadłuba sztywnego - pomiędzy kadłubem sztywnym a lekkim).

Wśród zbiorników wewnętrznych i zewnętrznych następuje ich kolejny podział z uwagi na ich wielkość, przeznaczenie i zastosowanie (balast, paliwo, oleje smarne, woda pitna, trym okrętu, ścieki, itp.) - część z nich musiała być odporna na działanie zewnętrznego ciśnienia wody morskiej, natomiast inna ich część nie musiała spełniać tego kryterium.

Z punktu widzenia prawidłowego działania okrętu podwodnego - manewry zanurzania i wynurzania, utrzymania właściwego trymu (przegłębienia i przechyłu kadłuba) zarówno w położeniu nawodnym jak i podwodnym - zbiornikami o kluczowym znaczeniu były zbiorniki balastowe.

Jak zatem w poszczególnych typach U-Bootów były rozmieszczane zbiorniki balastowe?

W konstrukcjach jednokadłubowych zbiorniki balastowe były umieszczane wewnątrz kadłuba sztywnego. W konstrukcjach półtora- i dwukadłubowych zbiorniki balastowe umieszczano w przestrzeniach pomiędzy kadłubem sztywnym a lekkim - ale np. w półtorakadłubowym Typie VII zbiornik balastowy śródokręcia był usytuowany wewnątrz kadłuba sztywnego pod centralą.

Łatwo zauważyć, że niemal dla wszystkich wyżej podanych typów kadłubów (jedno-, półtora- i dwukadłubowych) zbiorniki balastowe można podzielić na trzy podstawowe grupy:

• zbiorniki balastowe dziobowe
• zbiorniki balastowe śródokręcia
• zbiorniki balastowe rufowe

Dodatkowo, zbiorniki te dzieliły się jeszcze na zbiorniki lewej i prawej burty. Ich pojemność była tak zaprojektowana, by napełnienie zbiorników balastowych dziobowych i rufowych powodowało częściowe zanurzenie się o.p. (kadłub pod wodą, kiosk wynurzony), natomiast zalanie wodą zbiorników balastowych śródokręcia powodowało całkowite zanurzenie się o.p.

Zbiorniki balastowe umieszczano z reguły w najniższych partiach kadłuba, było to spowodowane uzyskaniem obniżenia środka ciężkości kadłuba okrętu (a to z kolei ma zasadnicze znaczenie dla położenia środka wyporu, środka ciężkości, metacentrum oraz stateczności kształtu i stateczności ciężaru zanurzonego o.p.).

Zbiorniki te w swoich dolnych partiach posiadały szereg zaworów dennych, a poprzez ich otwarcie woda dostawała się do wnętrza zbiornika - równocześnie z otwarciem zaworów dennych otwierano też zawory odpowietrzania znajdujące się w górnych partiach zbiorników balastowych, umożliwiając wyparcie znajdującego się w nich powietrza przez napływającą wodę. Zamknięcie tych zaworów (tzw. odwietrzniki) spowodowałoby tylko częściowe napełnienie zbiorników wodą, a w ich wnętrzu powstałaby tzw. poduszka powietrzna, uniemożliwiająca wykonanie manewru zanurzenia. Zatem do całkowitego napełnienia (zalania) zbiorników balastowych wodą morską służyły zarówno zawory denne jak i zawory odpowietrzania. Dla uzyskania pełnego i szybkiego efektu napełnienia zbiorników balastowych wodą, zawory odpowietrzania musiały znajdować się w najwyższym punkcie obrysu zbiornika, aby umożliwić swobodne wyparcie pozostającego w nim powietrza. Warto jeszcze nadmienić, że w różnych typach U-Bootów i ich odmianach nie było tzw. sztywnej reguły odnoszącej się co do miejsc usytuowania zaworów dennych. Niemcy w tych konstrukcjach stosowali je bardzo różnie.

Informacje dodatkowe:
http://www.uboatarchive.net/U-570Plate28.htm

Podczas manewru zanurzania zbiorniki te były zalewane w kolejności od dziobu do rufy - nie wszystkie na raz i jednocześnie - ale we właściwych kolejnościach i odpowiednim interwale czasowym. Ponieważ konstrukcja podstawowego typu VII ciągle ewoluowała (odmiany tego typu: VIIB, VIIC i inne; w 1935 roku zaprojektowano okręt podwodny, którą to konstrukcję oznaczono jako "U-Boottyp VII", w następnych latach konsekwentnie wprowadzano modyfikacje - kolejna wersje to "U-Boottyp VIIB", następna "U-Boottyp VIIC" itd.; pierwotny projekt [z r. 1935] zaczęto określać później dla odróżnienia od innych odmian jako "U-Boottyp VIIA" - w literaturze występują oba określenia, lecz zarówno oznaczenia typ VII jak i typ VIIA powinny odnosić się tylko do projektu z '35 r.) - adekwatnie do niej następowały zmiany w układzie i ilości zbiorników głównie paliwowych, regulacyjnych i balastowych.

Wszystkie odmiany typu VII posiadały trzy duże zbiorniki balastowe, odmiana VII została wyposażona w zbiornik regulacyjny, natomiast Typ VIIB wyposażono już w dodatkową parę zbiorników regulacyjnych, które mogły zamiennie pełnić także rolę zbiorników paliwowych. Najbardziej rozpowszechniona odmiana VIIC została wyposażona w zbiorniki (lewa i prawa burta) Untertriebszelle - były to tzw. zbiorniki szybkiego zanurzania, które wydatnie pomagały podczas wykonywania manewru zanurzenia alarmowego - zbiorniki te wykorzystywano także wspólnie z dziobowymi i rufowymi zbiornikami wodoszczelnymi, które zalewano podczas marszu okrętu na powierzchni przy sztormowej pogodzie (nieznacznie podtapiano kadłub), co z kolei polepszało stabilność okrętu na wodzie (głównie stateczność podłużna kadłuba), nie "szarpało" kadłubem i polepszało pracę śrub napędowych - podczas sztormu rufa miała tendencję do "wyskakiwania" ponad grzbiet fali, i wówczas śruby napotykając mniejszy opór (powietrze) niebezpiecznie zwiększały swoje obroty (możliwe uszkodzenia łożysk, dławnic oraz wygięcia wałów itp.).

Kadłub lekki ma zawsze bezpośredni kontakt z otaczającym go środowiskiem wodnym, zarówno gdy kadłub o.p. znajduje się w wynurzeniu jak również wtedy, gdy o.p. płynie w zanurzeniu na dowolnej (bezpiecznej dla niego) głębokości. Na kadłub ten nie oddziaływają siły zewnętrznego ciśnienia wody morskiej.

Ciśnienie zewnętrzne działające na tę część kadłuba lekkiego (zbiornik balastowy z poduszką powietrzną) będzie powodowało jego odkształcenie (efekt implozji - blachy poszycia zbiornika będą działaniem sił ciśnienia wgniatane do wnętrza przestrzeni zbiornika). Owszem, powietrze (rozpatrywane jako gaz) jest ściśliwe, natomiast sama ściśliwość jako cecha fizyczna określa zmianę objętości pod wpływem ciśnienia zewnętrznego. Na ile jednak cecha ta może gwarantować nienaruszalność konstrukcji kadłuba lekkiego w obrębie zbiorników (grubość blach poszycia kadłuba lekkiego była dużo mniejsza od grubości blach stanowiących konstrukcje kadłuba sztywnego), które nie są całkowicie wypełnione wodą - niewątpliwie to zależy od głębokości i panującego na nim ciśnienia. Jednak dla gazów (w tym powietrza) współczynnik ściśliwości określający odporność na zmianę objętości gazu pod wpływem zmiany ciśnienia jest bardzo duży, co prowadzi do wniosku, że częściowo wypełnione zbiorniki balastowe mogą stanowić zagrożenie dla konstrukcji tychże zbiorników (ich rozszczelnienie).

Ciecz (w tym także woda morska) charakteryzuje się tym, że ma niewielką ściśliwość, co oznacza, że na zbiorniki balastowe wypełnione wodą (całkowicie) będą oddziaływały na różnych głębokościach adekwatne im siły ciśnienia, które będą pozostawały w równowadze (w myśl jednego z praw fizyki, że akcja równa się reakcji - równowaga sił), co zapewnia nienaruszalność konstrukcji poszycia zbiornika balastowego. Równowaga sił będzie zachowana tak długo, póki siły te będą się wzajemnie równoważyć - o ile stan tej równowagi zostanie naruszony, poprzez siły ciśnienia wywołane przekroczeniem bezpiecznej głębokości woda ze zbiorników zewnętrznych zacznie oddziaływać i zagrażać konstrukcji kadłuba sztywnego (efekty implozji) - początkowo zbyt duże ciśnienie zacznie oddziaływać na zbiorniki balastowe powodując destrukcję ich konstrukcji (wgnioty blach poszycia zbiornika balastowego z uszkodzeniem połączeń spawanych) by z kolei zacząć oddziaływać już bezpośrednio na konstrukcję poszycia kadłuba sztywnego.

Najszybciej chyba można zrozumieć te zjawiska wykonując proste doświadczenia z butelką typu PET - butelka wypełniona powietrzem i zanurzona pod wodę na niewielką głębokość zacznie się szybko odkształcać, jej ścianki zostaną wgniatane do środka butelki. Ale ta sama butelka wypełniona wodą i zanurzona na podobną głębokość nie będzie wykazywała żadnych deformacji swego pierwotnego kształtu. Podobnie w okresie zimowym - pusta i zakręcona butelka typu PET przeniesiona z temperatury pokojowej na zewnątrz (np. balkon), gdzie temperatura otoczenia wykazuje chociażby kilka stopni poniżej zera odkształci się w taki sposób, że jej ścianki zapadną się do środka - jest to "domowy sposób" (ale praktyczny) wywołania i zaobserwowania zjawiska implozji. Te proste doświadczenia pokazują także różnicę pomiędzy ściśliwością gazów i cieczy, oraz w jaki sposób prawa fizyki zostały wykorzystane przy niektórych podstawowych manewrach tych szczególnych typów jednostek pływających jakimi są o.p. (obecnie także batyskafy i różne podwodne pojazdy techniczne), które jako jedyne wykorzystują zamiennie takie cechy jak pływalność dodatnia i pływalność ujemna.

Opis zbiorników U-Boota Typu VIIC

Do zbiorników wewnętrznych zaliczały się:

• zbiorniki kompensacyjne torped rufowe i dziobowe (Torpedozelle 1, Torpedozelle 2 und 3)
• zbiornik balastowy główny, umieszczony pod centralą (Tauchzelle 3)
• zbiorniki trymowe rufowe i dziobowe (Trimmzelle Hinten, Trimmzelle Vorn)
• zbiorniki paliwowe główne (Treibölbunker 1i und 2i), zbiorniki te znajdowały się w sąsiedztwie głównego zbiornika balastowego Nr 3 - Treibölbunker 1i był usytuowany pod messą podoficerską (za centralą), natomiast Treibölbunker 2i umieszczono pod messą oficerską (przed centralą)
• zbiornik rozchodowy paliwa (Treibölsammelbunker)
• zbiorniki wody słodkiej - pitnej (Trinkwasserzellen 1, 2, 3)
• zbiornik wody sanitarnej (Waschwasserzelle)
• zbiornik ściekowy (Schmutzwasserzellen 1 und 2)

Zbiorniki kompensacyjne (Torpedozelle) były umieszczane w dziobowej i rufowej części kadłuba U-Boota w pobliżu dziobowych i rufowych aparatów torpedowych. Ich zadaniem było kompensowanie utarty ogólnego ciężaru zanurzonego o.p. po wystrzeleniu torpedy (ok. 1,5 tony) poprzez pobieranie do nich wody z zewnątrz kadłuba sztywnego - pobieranie właściwej objętości wody (wyrównującej ciężar wystrzelonej torpedy) odbywało się ręcznie - na niemieckich okrętach podwodnych objętość ta była dobierana na podstawie obserwacji przepływomierza. Ten sposób był stosowany na wszystkich odmianach Typu II, VII, IX i nielicznej ilości Typu XB. Dopiero w pełni nowoczesna konstrukcja E-Boota Typu XXI jako pierwsza ze wszystkich niemieckich o.p. tego czasu (okres II w. ś.) była wyposażona w automatyczny system kompensacji ciężaru wystrzeliwanych torped. Zbiorniki kompensacyjne były zbiornikami ciśnieniowymi (odpornymi na działanie ciśnienia zewnętrznego wody działającego na zanurzonego U-Boota).

Zbiornik balastowy główny Nr 3 (Tauchzelle 3) był umieszczony na śródokręciu, był wykorzystywany przy manewrach całkowitego zanurzenia się U-Boota, również ten zbiornik był głównie wykorzystywany do manewru szybkiego wynurzenia się okrętu. Jest to zbiornik ciśnieniowy, wyposażony w zawory denne i odwietrzniki. Konstrukcja i wykonanie tego zbiornika musiała wytrzymać test próby hydraulicznej (próby wodnej) wynoszącej 14 atm (140 m słupa wody).

Zbiorniki trymowe rufowe i dziobowe (Trimmzelle Hinten, Trimmzelle Vorn) służyły do uzyskania właściwego trymu całkowicie zanurzonego U-Boota. Dla zanurzonego i poruszającego się o.p. (po osiągnięciu zadanej głębokości) istotne było tzw. położenie go na równej stępce, co oznacza nic innego jak to, że kadłub nie mógł wykazywać przechyleń ani w kierunku dziobu lub rufy (tzw. przegłębienia) ani też nie mógł mieć przechyłów na lewą lub prawą burtę. Zbiorniki te były połączone ze sobą rurociągiem, umożliwiającym przepompowywanie wody pomiędzy nimi, by różnicą jej ciężaru uzyskać właściwy trym. Zbiorniki trymowe były zbiornikami ciśnieniowymi - co prawda, nie były bezpośrednio zalewane wodą zaburtową, zatem nie musiały wytrzymać bezpośredniego ciśnienia zewnętrznego wody na danej głębokości. Jednak ich konstrukcja i wykonanie musiała wytrzymać test próby hydraulicznej (próby wodnej) wynoszącej 3 atm (30 m słupa wody).

Zbiorniki paliwowe główne Nr 1i oraz 2i (Treibölbunker 1i und 2i) lewej i prawej burty, umieszczone w sąsiedztwie głównego zbiornika balastowego. Z tego zbiornika jako ostatniego wykorzystywano paliwo do zasilania diesli. Najpierw wykorzystywano paliwo ze zbiorników zewnętrznych: balastowo-paliwowych oraz regulacyjno-paliwowych, usytuowanych w tzw. zbiorniku siodłowym (dla Typu VII). Olej napędowy ma mniejszy ciężar właściwy od wody morskiej, co utrudniało manewr szybkiego zanurzania w przypadku wypełnienia tych dwóch rodzajów zbiorników olejem napędowym (podobne problemy występowały w początkowej fazie patroli zaopatrzeniowych na Typie XIV - "Mleczne krowy" zatankowane olejem napędowym dłużej wykonywały ten manewr, niż gwarantowały to dane stoczniowe).

Zbiornik rozchodowy paliwa (Treibölsammelbunker) - usytuowany wewnątrz kadłuba sztywnego w przedziale silników diesli. Służył do bezpośredniego zasilania lewo- i prawoburtowego silnika diesla, jego stan był na bieżąco uzupełniany przez wachtę maszynową. Nie podlegał działaniu ciśnienia zewnętrznego wody.

Zbiorniki wody słodkiej - pitnej (Trinkwasserzellen 1, 2, 3) - usytuowany wewnątrz kadłuba sztywnego, był rezerwuarem wody pitnej służącej do przygotowywania posiłków i napojów dla załogi okrętu. Nie podlegały działaniu ciśnienia zewnętrznego wody.

Zbiornik wody sanitarnej (Waschwasserzelle) - usytuowany wewnątrz kadłuba sztywnego okrętu. Wykorzystywany podczas położenia nawodnego i podwodnego okrętu - rezerwuar wody do celów sanitarnych (nie spożywczych). Nie podlegał działaniu ciśnienia zewnętrznego wody.

Zbiornik ściekowy (Schmutzwasserzellen 1 und 2) - usytuowany wewnątrz kadłuba sztywnego okrętu, odbierał głównie przecieki wody morskiej oraz innych materiałów pędnych (głównie paliwa i oleju smarnego). Nie podlegał działaniu ciśnienia zewnętrznego wody.

Natomiast do zbiorników zewnętrznych zaliczały się:

• zbiorniki balastowo-paliwowe (Tauchbunker 2, Tauchbunker 4)
• zbiorniki regulacyjno-paliwowe (Regelbunker)
• dziobowy i rufowy zbiornik wodoszczelny (Wasserdichtes-Bug, Wasserdichtes-Heck)
• zbiorniki regulacyjne (Regelzelle 2)
• zbiornik szybkiego zanurzania (Untertriebszelle)
• zbiorniki balastowe rufowe i dziobowe (Tauchzelle 1 i Tauchzelle 5)

Zbiorniki balastowo-paliwowe (Tauchbunker 2, Tauchbunker 4) lewej i prawej burty, usytuowane w zbiorniku siodłowym (dla Typu VII): Tauchbunker 2 - w rufowej części kadłuba za kioskiem, Tauchbunker 4 - w dziobowej części kadłuba przed kioskiem. W pierwszej fazie patrolu bojowego pełniły głównie rolę zbiorników paliwowych, zasilając zgromadzonym tam olejem napędowym oba diesle. W miarę zużycia paliwa, były wypełniane wodą zaburtową (zbiorniki te miały charakter samokompensujących się - zbiorniki wykorzystywane jako paliwowe miały zamknięte zawory denne). Kiedy pełniły funkcję zbiorników balastowych, wspomagały manewry zanurzenia pozostałych zbiorników balastowych. Nie są zbiornikami ciśnienioodpornymi - ciśnienie wewnątrz tych zbiorników jest równe ciśnieniu zewnętrznemu. Posiadały klapy/zawory denne oraz odwietrzniki, sterowane z wnętrza okrętu, ułatwiające ich napełnianie i opróżnianie.

Zewnętrzne zbiorniki paliwowe po całkowitym lub częściowym wykorzystaniu paliwa mogły pełnić rolę zbiorników balastowych - zamiana funkcji zbiornika paliwowego na balastowy mogła nastąpić po ich całkowitym opróżnieniu z paliwa. Kiedy pełniły funkcję zbiorników paliwowych odwietrzniki były zamknięte i zaplombowane, natomiast zawory denne otwarte - ich kompensacja (tj. równoważenie objętości i ciśnienia) obywała się za pomocą instalacji doprowadzającej wodę zaburtową ze zbiornika grawitacyjnego umieszczonego w osłonie kiosku okrętu. Ten sam zbiornik wykorzystywany jako balastowy miał inną konfigurację zaworów - odwietrzniki miały zdjęte plomby, natomiast zawory denne były otwarte.

Manewr zanurzania i wynurzania się o.p. jest realizowany jednak głównie przez wykorzystanie zbiorników balastowych.

Zbiorniki regulacyjno-paliwowe Nr 1 (Regelbunker 1) lewej i prawej burty, usytuowane w zbiorniku siodłowym (dla typu VII): w rufowej części kadłuba za kioskiem ale przed zbiornikami balastowo-paliwowymi. Podobnie jak w przypadku Tauchbunker zużywano najpierw z nich zgromadzony tam zapas paliwa dla diesli. Następnie były wykorzystywane do regulacji trymu płynącego w zanurzeniu U-Boota. Zbiorniki te wykorzystywano także do wspomagania manewru zanurzenia i wynurzenia pozostałych zbiorników balastowych. Zbiorniki te były zbiornikami ciśnieniowymi.

Dziobowy (Wasserdichtes-Bug) oraz rufowy (Wasserdichtes-Heck) zbiornik wodoszczelny mieściły sie w dziobowym i rufowym przedziale wodoszczelnym - oba te przedziały miały możliwość okresowego zalewania, co wykorzystywano także w celu szybszego zanurzenia się U-Boota. Zbiorniki te były zawsze napełnione wodą, kiedy U-Boot płynął w zanurzeniu - ich napełnianie następowało poprzez szczeliny w ich dolnej części obrysu (Flutschlitzen). Nie były zbiornikami ciśnienioodpornymi. Posiadały klapy odwietrzników, sterowanych z wnętrza okrętu, ułatwiające ich napełnianie i opróżnianie.

Zbiorniki regulacyjne Nr 2 (Regelzelle 2) lewej i prawej burty, usytuowane w zbiorniku siodłowym (dla Typu VII). Służyły do wyważania (trymowania) U-Boota płynącego w zanurzeniu. Były także wykorzystywane do manewru zanurzania i wynurzania okrętu. Zbiorniki te były zbiornikami ciśnieniowymi. Nie posiadały w swojej konstrukcji zaworów dennych, a ich napełnianie i opróżnianie odbywało się poprzez instalację zęzową okrętu - używano do tego pompy lub sprężonego powietrza (z instalacji wysokiego ciśnienia) oraz zaworów kolektora/rozdzielacza instalacji kompensacyjno/trymowo/zęzowej przy odpowiedniej konfiguracji zaworów tych instalacji.

Zbiornik szybkiego zanurzania (Untertriebszelle) lewej i prawej burty, usytuowane w zbiorniku siodłowym (dla Typu VII) przed środkiem wyporu okrętu - np. dla Typu VIIC na wysokości peryskopu wachtowego (w centrali) i podczas ogłoszenia alarmu bojowego był on zawsze napełniony, co miało na celu podczas zanurzenia się o.p. przyspieszyć ten proces - aby poprawić ten efekt, dodatkowo w trakcie zanurzania reszta załogi, która nie obsadzała stanowisk manewrowych musiała się szybko przemieścić do dziobowego przedziału torpedowego, aby zwiększyć ciężar części dziobowej, i spowodować jej szybsze zejście pod wodę. Zbiorniki te były wyposażone w zawory denne i klapy odwietrzników - były zbiornikami ciśnieniowymi. Ich cechą charakterystyczną było to, że w przeciwieństwie do innych zbiorników, proces ich odwietrzania nie odbywał się na zewnątrz (do atmosfery) ale do wnętrza okrętu. Konstrukcja i wykonanie tego zbiornika musiała wytrzymać test próby hydraulicznej (próby wodnej) wynoszącej 14 atm (140 m słupa wody).

Zbiorniki balastowe rufowe Nr 1 i dziobowe Nr 5 (Tauchzelle 1 i Tauchzelle 5) - usytuowane w rufowej i dziobowej części kadłuba okrętu poza kadłubem sztywnym. Wspólnie z głównym zbiornikiem balastowym (Tauchzelle 3) były wykorzystywane do manewrów zanurzenia i wynurzenia okrętu. Nie były one zbiornikami ciśnienioodpornymi. Napełnianie tych zbiorników następowało poprzez szczeliny w ich dolnej części obrysu (Flutschlitzen) - posiadały klapy odwietrzników, sterowanych z wnętrza okrętu, ułatwiające ich napełnianie i opróżnianie.

Przedstawiony powyżej podział i opis zbiorników odpowiada zamieszczonym na końcu opracowania kolorowym planom i schematom (autorstwa SnakeDoc) związanym z rozmieszczeniem tych zbiorników na U-Boocie Typu VIIC.

Informacje dodatkowe:
- http://www.uboatarchive.net/U-570GeneralPlan.htm

Poniżej wykaz objętości głównych zbiorników dla Typu VIIC wg założeń projektowych z 22.03.1941 wyrażona w metrach sześciennych (LB i PB oznacza lewej i prawej burty):

Źródło: F. Köhl, A. Niestle, "Vom Original zum Modell: U boottyp VIIC, Eine Bild- und Plandokumentation", Bernard & Graefe Verlag, Bonn 2006
Źródło: D. Westwood, "Anatomy of the Ship - The Type VII U-Boat", Conway Maritime Press, London 1986

Opis zbiorników U-Boota Typu XXI

Konstrukcja U-Boota Typu XXI była w odróżnieniu od pozostałych typów (II, VII, IX, XB i XIV) konstrukcją modułową (sekcyjną, kadłub stanowiło 8 niezależnych sekcji, sekcje numerowano cyframi arabskimi od rufy w kierunku dziobu), gdzie kadłub podzielony był na poszczególne, odrębne sekcje budowane w rożnych stoczniach i scalane w montażu końcowym (głównym) w wyznaczonych do tego nielicznych stoczniach. Poszczególne sekcje z istoty swojej konstrukcji musiały zawierać w sobie różne zbiorniki, gdzie ich podział i usytuowanie był ściśle określony (zbiorniki wewnątrz przestrzeni kadłuba sztywnego i poza nim), tak by konstrukcja ta jako całość spełniała wszystkie założenia projektowe dotyczące stateczności okrętu jak i jego pływalności (zarówno dodatniej jak i ujemnej).

Poniżej opis poszczególnych zbiorników i ich rozmieszczenie w kadłubie U-Boota Typu XXI z uwzględnieniem poszczególnych sekcji. Zbiorniki wewnętrzne były usytuowane w obrysie kadłuba sztywnego, natomiast zbiorniki zewnętrzne były umieszczone poza kadłubem sztywnym:

Sektion 1 (Heckraum) sekcja 1 - cz. rufowa: od pionu rufowego do wręgi nr 9,4; długość sekcji 12,6 m

Zbiorniki wewnętrzne:

• Motorenölvorraststank - 13,17 m3 - zbiornik rezerwowy oleju silnikowego (pod pokładem głównym cz. rufowej)

Zbiorniki zewnętrzne:

• Treibölbunker 1 - 31,36 m3 - zbiornik główny paliwa Nr 1
• Trimmzellen 1 i 2 (druckfest) - 7,20 m3 - zbiornik trymowy rufowy 1 i 2 (LB i PB), (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody morskiej)
• Wasserdichtes-Heck - 15,54 m3 - rufowy zbiornik wodoszczelny

Sektion 2 (E-Maschinenraum) sekcja 2 - przedział silników elektrycznych: od wręgi nr 9,4 do wręgi nr 19,4; długość sekcji 10,0 m

Zbiorniki wewnętrzne:

• Motorenölvorraststank 2 i 3 - 3,72 m3 - zbiornik rezerwowy oleju silnikowego (pod podestem komunikacyjnym przedziału silników elektrycznych)
• Waschwasserzelle - 0,57 m3 - zbiornik wody sanitarnej (pod podestem komunikacyjnym przedziału silników elektrycznych)

Zbiorniki zewnętrzne:

• Treibölbunker 1 - 31,36 m3 - zbiornik główny paliwa Nr 1
• Treibölbunker 2 Bb. u. Stb. - 68,18 m3 - zbiornik główny paliwa Nr 2 LB i PB
• Getriebölsammeltank Bb. u. Stb. - 2,89 m3 - zbiornik (zasobnik) oleju przekładniowego (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)
• Bilgenwasserzelle (druckfest) - 1,24 m3 - zbiornik zęzowy (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)

Sektion 3 (Dieselmotorenraum) sekcja 3 - przedział silników diesli: od wręgi nr 19,4 do wręgi nr 27,8; długość sekcji 8,4 m

Zbiorniki wewnętrzne:

• Motorenölsammeltank Bb. u. Stb. - 2,66 m3 - zbiornik (zasobnik) oleju silnikowego LB i PB (usytuowany pod fundamentem SG)
• Motorenölvorraststank 4 - 3,92 m3 - zbiornik zapasowy oleju silnikowego Nr 4 (usytuowany pod fundamentem SG)
• Schmutzöltank - 1,07 m3 - zbiornik oleju zanieczyszczonego (usytuowany pod fundamentem SG)
• Treibölsammelbunker - 1,32 m3 - zbiornik (zasobnik) paliwa (usytuowany pod fundamentem SG)
• Treibölhochbehälter 1 i 2 - 1,32 m3 - zbiorniki rozchodowe oleju napędowego Nr 1 i Nr 2 (usytuowane nad ciągiem komunikacyjnym przedziału diesli)

Zbiorniki zewnętrzne:

• Tauchzelle 1 Bb. u. Stb. - 34,20 m3 - zbiorniki balastowe Nr 1 LB i PB
• Tauchzelle 2 Bb. u. Stb. - 45,60 m3 - zbiorniki balastowe Nr 2 LB i PB
• Treibölbunker 3 Bb. u. Stb. - 68,18 m3 - zbiornik główny paliwa Nr 3 LB i PB
• Treibölbunker 4 Bb. u. Stb. - 20,58 m3 - zbiornik główny paliwa Nr 4 LB i PB

Sektion 4 (Mannschaftsräume) sekcja 4 - przedział załogi: od wręgi nr 27,8 do wręgi nr 33,0; długość sekcji 5,2 m

Zbiorniki wewnętrzne:

• Trinkwasserzellen 1 - 4 5,41 m3 - zbiornik wody słodkiej (pitnej) Nr 1 do Nr 4

Zbiorniki zewnętrzne:

• Tauchzelle 2 Bb. u. Stb. - 45,60 m3 - zbiorniki balastowe Nr 2 LB i PB
• Treibölbunker 3 Bb. u. Stb. - 68,18 m3 - zbiornik główny paliwa Nr 3 LB i PB
• Treibölbunker 4 Bb. u. Stb. - 20,58 m3 - zbiornik główny paliwa Nr 4 LB i PB

Sektion 5 (Kombüse - Zentrale - Hillfmaschinenraum - Turm) sekcja 5 - przedział kambuza, centrali, urzadzeń pomocniczych i kiosku: od wręgi nr 33,0 do wręgi nr 40,6; długość sekcji 7,6 m

Zbiorniki wewnętrzne:

• Schmutzwasserzelle - 1,00 m3 - zbiornik ścieków sanitarnych
• Regelbunker Bb. u. Stb. - 26,16 m3 - zbiorniki regulacyjno-paliwowe LB i PB
• Regelzelle Bb. u. Stb. - 20,04 m3 - zbiorniki regulacyjne LB i PB
• Untertriebzelle Bb. u. Stb. - 14,07 m3 - zbiorniki szybkiego zanurzania LB i PB

Zbiorniki zewnętrzne:

• Tauchzelle 2 Bb. u. Stb. - 45,60 m3 - zbiorniki balastowe Nr 2 LB i PB
• Tauchzelle 3 Bb. u. Stb. - 43,26 m3 - zbiorniki balastowe Nr 3 LB i PB
• Treibölbunker 4 Bb. u. Stb. - 20,58 m3 - zbiornik główny paliwa Nr 4 LB i PB
• Treibölbunker 5 Bb. u. Stb. - 16,66 m3 - zbiornik główny paliwa Nr 5 LB i PB

Sektion 6 (Vorderer Wohnraum) sekcja 6 - dziobowy przedział załogi: od wręgi nr 40,6 do wręgi nr 52,5; długość sekcji 12,0 m

Zbiorniki wewnętrzne:

• Schmutzwasserzelle 2 - 0,63 m3 - zbiornik ścieków sanitarnych Nr 2
• Trinkwasserzellen 5 - 0,61 m3 - zbiornik wody słodkiej (pitnej) Nr 5

Zbiorniki zewnętrzne:

• Tauchzelle 3 Bb. u. Stb. - 43,26 m3 - zbiorniki balastowe Nr 3 LB i PB
• Tauchzelle 4 Bb. u. Stb. - 54,00 m3 - zbiorniki balastowe Nr 4 LB i PB
• Treibölbunker 5 Bb. u. Stb. - 16,66 m3 - zbiornik główny paliwa Nr 5 LB i PB
• Treibölbunker 6 Bb. u. Stb. - 29,40 m3 - zbiornik główny paliwa Nr 6 LB i PB

Sektionen 7 und 8 (Bugtorpedoraum) sekcja 7 i 8 - dziobowy przedział torpedowy:
sekcja 7: od wręgi nr 52,5 do wręgi nr 59,4; długość sekcji 6,8 m
sekcja 8: od wręgi nr 59,4 do pionu dziobowego; długość sekcji 14,0 m

Zbiorniki wewnętrzne:

• Torpedountertriebszellen 1 u. 2 - 1,08 m3 - zbiorniki kompensacyjne torped Nr 1 i Nr 2
• Torpedountertriebszellen 3 u. 4 - 1,00 m3 - zbiorniki kompensacyjne torped Nr 3 i Nr 4
• Torpedountertriebszellen 5 u. 6 - 1,02 m3 - zbiorniki kompensacyjne torped Nr 5 i Nr 6

Zbiorniki wewnętrzne:

• Tauchzelle 5 - 35,28 m3 - zbiornik balastowy Nr 5
• Treibölbunker 7 Bb. u. Stb. - 29,40 m3 - zbiornik główny paliwa Nr 7 LB i PB
• Wasserdichte-Bug - 13,80 m3 - dziobowy przedział wodoszczelny
• Torpedozellen Bb. u. Stb. (druckfest) - 27,30 m3 - zbiorniki kompensacyjne torped LB PB (odporne na zewnętrze ciśnienie wody morskiej)
• Trimmzellen 3 u. 4 (druckfest) - 7,1 m3 - zbiorniki trymowe dziobowe LB i PB (odporne na zewnętrze ciśnienie wody morskiej)

Powyższy opis zbiorników U-Boota Typu XXI nie uwzględnia kilku rodzajów zbiorników (np. Druckwassernische, Ballastraum - fester und loser Ballast) rozmieszczonych w rożnych sekcjach, które zasadniczo nie przynależą do tej grupy zbiorników, które są przedmiotem tego opracowania. Dla niektórych sekcji powtarzają się nazwy niektórych zbiorników (np. sekcja 5 i sekcja 6: Tauchzelle 3) - wynika to z konstrukcji poszczególnych sekcji i usytuowanych w nich zbiornikach wewnętrznych i zewnętrznych; ich rozmieszczenie nie zawsze znajdowało się tylko w jednej sekcji a ich kształt i pojemność obejmowała częściowo przestrzeń dwóch sąsiadujących ze sobą sekcji.

W Typie XXI występują w sekcjach 2, 5, 6, 7 i 8 przestrzenie określone mianem Durchfluteter Raum - nie były to zbiorniki, lecz wolne przestrzenie znajdujące się pomiędzy kadłubem sztywnym a konstrukcją kadłuba lekkiego, były one zawsze zalewane wodą zaburtową, która mogła swobodnie przepływać poprzez otwory przelewowe blach kadłuba lekkiego, ale literatura nie podaje ani ich pojemności (litry) jak również objętości (m3).
Wśród zbiorników występuje Motorenölsammeltank (zasobnik oleju silnikowego) oraz Treibölsammelbunker (zasobnik paliwa) - były to odpowiednio niewielkie zbiorniki gromadzące tak olej silnikowy jaki i paliwo, które to materiały na wskutek nieszczelności układu smarowania oraz układu paliwowego wydostały się poza nie podczas pracy silników diesla: np. nadmiar paliwa nie wykorzystany przez pompy wtryskowe lub olej silnikowy, który jeszcze nie był przepracowany (brudny). Mogły one być następnie przepompowane z w/w zasobników do zbiornika rozchodowego (paliwo) lub układu smarowania (olej silnikowy) bez konieczności ich oczyszczania.

Poniżej wykaz objętości głównych zbiorników dla Typu XXI wyrażona w metrach sześciennych (LB i PB oznacza lewej i prawej burty):

Źródło: Eberhard Rössler, Uboottyp XXI, Bernard & Graefe Verlag, Bonn 2008
Źródło: F. Köhl, E. Rössler, Anatomy of The Ship - The Type XXI U-Boat, Naval Institute Press

Opis zbiorników U-Boota Typu IXC/40

Zbiorniki wewnętrzne:

• Trimmzelle Hinten (od wręgi nr 6,5 do wręgi nr 11) - 4.980 l - zbiornik trymowy rufowy (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody morskiej)
• Torpedozelle 1 Stb. (od wręgi nr 11 do wręgi nr 14) - poj. 2.998 l - zbiornik kompensacyjny torped Nr 1 PB (odporny na zewnętrze ciśnienie wody morskiej)
• Torpedozelle 2 Bb. (od wręgi nr 11 do wręgi nr 14) - poj. 3.000 l - zbiornik kompensacyjny torped Nr 2 LB (odporny na zewnętrze ciśnienie wody morskiej)
• Trinkwasserzelle 1 Stb. (od wręgi nr 14 do wręgi nr 15,5) - poj. 875 l - zbiornik wody słodkiej Nr 1 (pitnej) PB
• Schmutzmotorenöltank (od wręgi nr 26 do wręgi nr 27) - poj. 1.075 l - zbiornik przepracowanego (brudnego) oleju silnikowego
• Motorenölsammeltank Stb. (od wręgi nr 27 do wręgi nr 30) - poj. 1.000 l - zbiornik (zasobnik) oleju silnikowego PB
• Motorenölsammeltank Bb. (od wręgi nr 30 do wręgi nr 33) - poj. 1.000 l - zbiornik (zasobnik) oleju silnikowego LB
• Triebölsammelbunker (od wręgi nr 33 do wręgi nr 34) - poj. 334 l - zbiornik (zasobnik) paliwa
• Trinkwasserzelle 2 Stb. (od wręgi nr 40,5 do wręgi nr 41,5) - poj. 728 l - zbiornik wody słodkiej Nr 2 (pitnej) PB
• Motorenölvorratstank 1 Stb. (od wręgi nr 43,5 do wręgi nr 47,5) - poj. 3.885 l - zbiornik rezerwowy oleju silnikowego Nr 1 PB
• Motorenölvorratstank 2 Bb. (od wręgi nr 43,5 do wręgi nr 47,5) - poj. 4.000 l - zbiornik rezerwowy oleju silnikowego Nr 2 LB
• Treibölbunker 1i Stb. (od wręgi nr 47,5 do wręgi nr 56) - poj. 5.078 l - zbiornik główny paliwa 1i PB
• Treibölbunker 1i Bb. (od wręgi nr 47,5 do wręgi nr 56) - poj. 6.030 l - zbiornik główny paliwa 1i LB
• Trinkwasserzelle 3 Stb. (od wręgi nr 56 do wręgi nr 58) - poj. 1.740 l - zbiornik wody słodkiej Nr 3 (pitnej) PB
• Schmutzwasserzelle (od wręgi nr 56 do wręgi nr 58) - poj. 1.214 l - zbiornik ścieków sanitarnych
• Treibölbunker 2i Stb. (od wręgi nr 58 do wręgi nr 66,5) - poj. 7.495 l - zbiornik główny paliwa 2i PB
• Treibölbunker 2i Bb. (od wręgi nr 58 do wręgi nr 66,5) - poj. 7.495 l - zbiornik główny paliwa 2i LB
• Trinkwasserzelle 4 Stb. (od wręgi nr 66,5 do wręgi nr 70) - poj. 1.770 l - zbiornik wody słodkiej Nr 4 (pitnej) PB
• Torpedozelle 3 Stb. (od wręgi nr 66,5 do wręgi nr 71) - poj. 6.510 l - zbiornik kompensacyjny torped Nr 3 PB (odporny na zewnętrze ciśnienie wody morskiej)
• Torpedozelle 4 Bb. (od wręgi nr 66,5 do wręgi nr 71) - poj. 6.360 l - zbiornik kompensacyjny torped Nr 4 LB (odporny na zewnętrze ciśnienie wody morskiej)
• Trimmzelle Vorn (od wręgi nr 71 do wręgi nr 74) - poj. 5.050 l - zbiornik trymowy dziobowy (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody morskiej)
• Treibölverbrauchsbehälter (od wręgi nr 29 do wręgi nr 32) - poj. 1.590 l - zbiornik rozchodowy paliwa (umieszczony nad ciągiem komunikacyjnym w przedziale diesli)
• Destillatbehälter 1 Stb. (od wręgi nr 18 do wręgi nr 19) - poj. 155 l - zbiornik wody destylowanej Nr 1 PB(dla potrzeb obsługi baterii akumulatorów)
• Destillatbehälter 2 (od wręgi nr 25 do wręgi nr 26) - poj. 275 l - zbiornik wody destylowanej Nr 2 (dla potrzeb obsługi baterii akumulatorów)
• Destillatbehälter 3 (od wręgi nr 25 do wręgi nr 26) - poj. 196 l - zbiornik wody destylowanej Nr 3 (dla potrzeb obsługi baterii akumulatorów)

Zbiorniki zewnętrzne:

• Nottrinkwasserbehälter im Turm - poj. 15 l - zasobnik wody w kiosku
• Tauchzelle 1 (od wręgi nr 0 do wręgi nr 24) - poj. 39.000 l - zbiornik balastowy Nr 1
• Tauchbunker 2 Stb. u. Bb. (od wręgi nr 24 do wręgi nr 34/36) - poj. 16.520 l - zbiornik balastowo-paliwowy Nr 2 PB i LB
• Tauchbunker 3 Stb. u. Bb. (od wręgi nr 34/36 do wręgi nr 45) - poj. 20.920 l - zbiornik balastowo-paliwowy Nr 3 PB i LB
• Treibölbunker a Stb. u. Bb. (od wręgi nr 45 do wręgi nr 56) - poj. 36.240 l - zbiornik główny paliwa "a" PB i LB
• Tauchzelle 4 Stb. u. Bb. (od wręgi nr 56 do wręgi nr D 39) - poj. 27.070 l - zbiornik balastowy Nr 4 PB i LB
• Regelbunker 1 Stb. u. Bb. (od wręgi nr D 39 do wręgi nr D 42) - poj. 14.990 l - zbiornik regulacyjno-paliwowy Nr 1 PB i LB
• Feinregezelle 2 (od wręgi nr D 42 do wręgi nr D 44) - poj. 3.580 l - zbiornik dokładnego trymowania (?)
• Regelzelle 3 (od wręgi nr D 42 do wręgi nr D 46) - poj. 18.520 l - zbiornik regulacyjny Nr 3 (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)
• Untertriebzelle Stb. u. Bb. (od wręgi nr D 46 do wręgi nr D 49) - poj. 11.550 l - zbiornik szybkiego zanurzania PB i LB (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)
• Tauchzelle 5 Stb. u. Bb. (od wręgi nr D 49 do wręgi nr A 85) - poj. 24.600 l - zbiornik balastowy Nr 5 PB i LB
• Tauchbunker 6 Stb. u. Bb. (od wręgi nr A 85 do wręgi nr A 93/95) - poj. 21.520 l - zbiornik balastowo-paliwowy Nr 6 PB i LB
• Tauchbunker 7 Stb. u. Bb. (od wręgi nr A 93/95 do wręgi nr A 113/19) - poj. 25.600 l - zbiornik balastowo-paliwowy Nr 7 PB i LB
• Tauchzelle 8 (od wręgi nr A 113/19 do wręgi nr A 133) - poj. 36.030 l - zbiornik balastowy Nr 8
• Wasserdichtes-Heck - poj. 12.600 l - rufowy przedział wodoszczelny
• Wasserdichtes-Bug - poj. 8.660 l - dziobowy przedział wodoszczelny

Skrót LB i PB oznacza odpowiednio lewej i prawej burty.

Znaczenie zbiorników określonych jako Motorenölsammeltank (zasobnik oleju silnikowego) oraz Treibölsammelbunker (zasobnik paliwa) jest identyczne, jakie podano w opisie zbiorników dla U-Boota Typu XXI.

Źródło: http://uboatarchive.net/DesignStudiesTypeIXC.htm
Szczególne podziękowania dla M. Florka i M. Jastrzębskiego za udostępnienie materiałów na podstawie których można było przygotować powyższy opis.

Opis zbiorników U-Boota Typu II

Zbiorniki wewnętrzne:

• Tauchtank II Bb. u. Stb. - 23,20 m3 - zbiornik balastowy II LB i PB (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)
• Hinterer Trimmtank - 1,87 m3 - zbiornik trymowy rufowy (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)
• Vorderer Trimmtank - 2,04 m3 - zbiornik trymowy dziobowy (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)
• Torpedotank - 4,67 m3 - zbiornik kompensacyjny torped (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)
• Vorderer Trinkwassertank Bb. u. Stb. - 1,10 m3 - dziobowy zbiornik wody słodkiej (pitnej)
• Hinterer Reserve Trinkwassertank - 0,095 m3 - rufowy rezerwowy zbiornik wody słodkiej (pitnej)
• Destillationswassertank - 0,15 m3 - zbiornik wody destylacyjnej (dla potrzeb baterii akumulatorów)
• Reglertank - 6,00 m3 - zbiornik regulacyjny (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)
• Brennstoffbunker im Maschinenraum - 12,00 m3 - zbiornik główny paliwa w przedziale silników diesli
• Brennstoffbunker verbrauchstank Bb. u. Stb. - 0,30 m3 - zbiornik rozchodowy paliwa LB i PB
• Schmierölbunker im Maschinenraum - 0,45 m3 - zbiornik oleju smarnego w przedziale diesli
• Schmierölbunker verbrauchstank Bb. u. Stb. - 0,36 m3 - zbiornik rozchodowy oleju smarnego (bieżącego zużycia)

Zbiorniki zewnętrzne:

• Tauchtank I - 10,05 m3 - zbiornik balastowy I
• Tauchtank III - 17,25 m3 - zbiornik balastowy III

Skrót LB i PB oznacza odpowiednio lewej i prawej burty.

Specyficzna konstrukcja kadłuba U-Boota Typu II (typ okrętu jednokadłubowego) warunkowała usytuowanie większości zbiorników w obrębie kadłuba sztywnego - spośród tych zbiorników odpornymi na zewnętrzne działanie ciśnienia wody były zbiornik balastowy II, zbiornik regulacyjny, rufowy i dziobowy zbiornik trymowy oraz zbiornik kompensacyjny torped.

Natomiast zbiorniki balastowe I i III nie były zbiornikami ciśnieniowymi - w swoim dolnym obrysie posiadały otwarte szczeliny (Flutschlitzen) oraz klapy odwietrzników (sterowane z wnętrza okrętu), zatem ciśnienie wewnątrz jak i na zewnątrz zbiornika było zawsze wyrównane.

U-Booty te w pierwszej fazie "Bitwy o Atlantyk" były wykorzystywane nawet na wodach płn. Atlantyku (mimo, iż były kwalifikowane jako typ okrętu przybrzeżnego), lecz ich słaba konstrukcja (nieosłonięty kadłub sztywny, grubość blach kadłuba sztywnego) spowodowała, że zostały wycofane na Bałtyk i służyły do szkolenia załóg. Innym, znaczącym powodem było zaprzestanie produkcji tego typu U-Bootów i przestawienie produkcji stoczniowej niemieckich okrętów podwodnych na dwa główne typy: VII i IX.

Powyższy opis został oparty na dokumentacji IvS, Bergungsplan (01.03.1934).

Źródło: http://www.dreadnoughtproject.org/plans/KM_Uboot_Type_II_1934

Opis zbiorników U-Boota Typu XB

Zbiorniki zewnętrzne:

• Tauchzelle 1 (od wręgi A-9 do wręgi A+8) pojemność: 44,30 m3 - zbiornik balastowy Nr 1
• Tauchbunker 2 Bb. u. Stb. (od wręgi A8 do A24) pojemność łączna: 43,25 m3 - zbiornik paliwowo-balastowy Nr 2 LB i PB
• Tauchbunker 3 Bb. u. Stb. (od wręgi A24 do A34) pojemność łączna: 58,20 m3 - zbiornik paliwowo-balastowy Nr 3 LB i PB
• Treibölbunker 1a Bb. (od wręgi A34 do A43) pojemność: 83,20 m3 - zbiornik główny paliwa 1a LB
• Treibölbunker 1a Stb. (od wręgi A34 do A43) pojemność: 83,30 m3 - zbiornik główny paliwa 1a PB
• Tauchzelle 4 Bb. u. Stb. (od wręgi A43 do A53) pojemność łączna: 78,40 m3 - zbiornik balastowy Nr 4 LB i PB
• Tauchzelle 5 Bb. u. Stb. (od wręgi A53 do A63) pojemność łączna: 88,95 m3 - zbiornik balastowy Nr 5 LB i PB
• Regelbunker 1 Bb. (od wręgi D41,5 do D43,5) pojemność: 16,85 m3 - zbiornik regulacyjno-paliwowy Nr 1 LB
• Regelbunker 1 Stb. (od wręgi D41,5 do D43,5) pojemność: 16,85 m3 - zbiornik regulacyjno-paliwowy Nr 1 PB
• Regelzelle 2 Bb. (od wręgi D45 do D48) pojemność: 13,30 m3 - zbiornik regulacyjny Nr 2 LB
• Regelzelle 2 Stb. (od wręgi D45 do D48) pojemność: 13,30 m3 - zbiornik regulacyjny Nr 2 PB
• Minenzelle 1 Stb. (od wręgi D41,5 do D43,5) pojemność: 7,55 m3 - zbiornik kompensacyjny min (szachtów minowych) Nr 1 PB
• Minenzelle 2 Bb. (od wręgi D41,5 do D43,5) pojemność: 7,55 m3 - zbiornik kompensacyjny min (szachtów minowych) Nr 2 LB
• Minenzelle 3 Stb. (od wręgi D43,5 do D45,5) pojemność: 7,55 m3 - zbiornik kompensacyjny min (szachtów minowych) Nr 3 PB
• Minenzelle 4 Bb. (od wręgi D43,5 do D45,5) pojemność: 7,55 m3 - zbiornik kompensacyjny min (szachtów minowych) Nr 4 LB
• Untertriebzelle Bb. (od wręgi D45,5 do D48) pojemność: 7,85 m3 - zbiornik szybkiego zanurzania LB (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)
• Untertriebzelle Stb. (od wręgi D45,5 do D48) pojemność: 7,85 m3 - zbiornik szybkiego zanurzania PB (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)
• Tauchzelle 6 Bb. u. Stb. (od wręgi A73 do A83) pojemność łączna: 88,20 m3 - zbiornik balastowy Nr 6 LB i PB
• Tauchzelle 7 Bb. u. Stb. (od wręgi A93 do A99) pojemność łączna: 75,75 m3 - zbiornik balastowy Nr 7 LB i PB
• Treibölbunker 2a Bb. (od wręgi A93 do A99) pojemność: 54,90 m3 - zbiornik główny paliwa 2a LB
• Treibölbunker 2a Stb. (od wręgi A93 do A99) pojemność: 55,20 m3 - zbiornik główny paliwa 2a PB
• Tauchbunker 8 Bb. u. Stb. (od wręgi A99 do A109) pojemność łączna: 69,05 m3 - zbiornik paliwowo-balastowy Nr 8 LB i PB
• Tauchbunker 9 Bb. u. Stb. (od wręgi A109 do A128) pojemność łączna: 67,54 m3 - zbiornik paliwowo-balastowy Nr 9 LB i PB
• Tauchzelle 10 (od wręgi A128 do A147) pojemność: 39,00 m3 - zbiornik balastowy Nr 10
• Wasserdichtes-Heck (od wręgi A-16 do A-9) pojemność: 8,40 m3 - rufowy przedział wodoszczelny
• Wasserdichtes-Bug (od wręgi A128 do A152) pojemność: 28,00 m3 - dziobowy przedział wodoszczelny

1) skrót LB i PB oznacza lewej i prawej burty
2) oznaczenie A i D odnosi się do wręg: A - poza kadłubem sztywnym (w obrębie tzw. kadłuba miękkiego), D - wewnątrz przestrzeni kadłuba sztywnego

UWAGA: zbiorniki kompensacyjne min (szachtów minowych) Nr 3 i Nr 4 mogły być wykorzystywane także jako zbiorniki wody sanitarnej (po pozbyciu się ładunku min).

Zbiorniki wewnętrzne (podane w kolejności od rufy w kierunku dziobu okrętu):

• Trimmzelle 1 Stb. (od wręgi D7 do D11) pojemność: 3,94 m3 - zbiornik trymowy Nr 1 PB
• Trimmzelle 2 Bb. (od wręgi D7 do D11) pojemność: 3,94 m3 - zbiornik trymowy Nr 2 LB
• Torpedozelle 1 Stb. (od wręgi D11 do D13,5) pojemność: 3,24 m3 - zbiornik kompensacyjny torped Nr 1 PB
• Torpedozelle 2 Bb. (od wręgi D11 do D13,5) pojemność: 3,92 m3 - zbiornik kompensacyjny torped Nr 2 LB
• Schmutzwasserzelle 1 Stb. (od wręgi D12,5 do D13,5) pojemność: 0,76 m3 - zbiornik ścieków sanitarnych Nr 1 PB
• Laugenbehälter (od wręgi D14 do D15) pojemność: 0,063 m3 - zbiornik wody na solankę, produktu ubocznego działania destylatora wody morskiej
• Destillatbehälter 1 (w osi okrętu) (od wręgi D18,5 do D21) pojemność: 0,195 m3 - zbiornik wody destylowanej Nr 1 (dla potrzeb obsługi baterii akumulatorów)
• Destillatbehälter 2 (w osi okrętu) (od wręgi D18,5 do D21) pojemność: 0,58 m3 - zbiornik wody destylowanej Nr 2 (dla potrzeb obsługi baterii akumulatorów)
• Destillatbehälter 3 Bb. (od wręgi D86 do D87) pojemność: 0,20 m3 - zbiornik wody destylowanej Nr 3 LB (dla potrzeb obsługi baterii akumulatorów)
• Treibölhochbehälter (od wręgi D26 do D28) pojemność: 2 x 600 m3 - zbiorniki rozchodowe paliwa (umieszczone w osi okrętu nad ciągiem komunikacyjnym w przedziale diesli)
• Schmutzmotorenöltank (w osi okrętu) (od wręgi D24 do D26) pojemność: 1,36 m3 - zbiornik przepracowanego (brudnego) oleju silnikowego
• Motorenölsammeltank Stb. (w osi okrętu od PB) (od wręgi D28 do D30pojemność: 1,36 m3 - zbiornik (zasobnik) oleju silnikowego PB
• Motorenölsammeltank Bb. (w osi okrętu od LB) (od wręgi D26 do D28pojemność: 1,36 m3 - zbiornik (zasobnik) oleju silnikowego LB
• Triebölsammelbunker (w osi okrętu) (od wręgi D30 do D31) pojemność: 0,68 m3 - zbiornik (zasobnik) paliwa
• Schmutzwasserzelle 2 (w osi okrętu) (od wręgi D34 do D35,5) pojemność: 0,625 m3 - zbiornik ścieków sanitarnych Nr 2
• Trinkwasserzelle 1 (w osi okrętu) (od wręgi D35,5 do D36,5) pojemność: 0,78 m3 - zbiornik wody słodkiej (pitnej) Nr 1
• Waschwasserverbrauchsbehälter Bb. (od wręgi D36,5 do D37,5) pojemność: 0,060 m3 - zbiornik wody sanitarnej bieżącego zużycia LB [niewielki zbiornik usytuowany w sąsiedztwie umywalek; woda do niego była przepompowywana (przy pomocy ręcznej pompy) ze zbiorników Waschwasserzelle i grawitacyjnie spływała do kranów]
• Motorenölvorratstank 1 Stb. (od wręgi D35,5 do D41) pojemność: 3,90 m3 - zbiornik rezerwowy oleju silnikowego Nr 1 PB
• Motorenölvorratstank 2 Bb. (od wręgi D35,5 do D41) pojemność: 3,90 m3 - zbiornik rezerwowy oleju silnikowego Nr 2 LB
• Motorenölvorratstank 3 Stb. (od wręgi D41 do D45,5) pojemność: 4,20 m3 - zbiornik rezerwowy oleju silnikowego Nr 3 PB
• Motorenölvorratstank 4 Bb. (od wręgi D41 do D45,5) pojemność: 4,20 m3 - zbiornik rezerwowy oleju silnikowego Nr 4 LB
• Trinkwasserzelle 2 Bb. (od wręgi D49 do D49,5) pojemność: 0,23 m3 - zbiornik wody słodkiej (pitnej) Nr 2 LB
• Druckölsammelbehälter Stb. (od wręgi D47,5 do D49,5) pojemność: 1,25 m3 - zbiornik rezerwowy oleju hydraulicznego PB (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody), używanego w instalacji hydraulicznej podnośników peryskopu oraz napędu sterów głębokości
• Trinkwasserzelle 3 Stb. (od wręgi D58 do D61) pojemność: 2,00 m3 - zbiornik wody słodkiej (pitnej) Nr 3 PB
• Schmutzwasserzelle 3 (w osi okrętu) (od wręgi D58 do D59,5) pojemność: 0,82 m3 - zbiornik ścieków sanitarnych Nr 3
• Trinkwasserzelle 4 Bb. (od wręgi D58 do D58,5) pojemność: 0,78 m3 - zbiornik wody słodkiej (pitnej) Nr 4 LB
• Waschwasserzelle 1 Bb. (od wręgi D61 do D62) pojemność: 0,85 m3 - zbiornik wody sanitarnej Nr 1 LB
• Schmutzwasserzelle 4 Bb. (od wręgi D70,5 do D72) pojemność: 0,78 m3 - zbiornik ścieków sanitarnych Nr 4 LB
• Waschwasserzelle 2 Bb. (od wręgi D72 do D73) pojemność: 0,61 m3 - zbiornik wody sanitarnej Nr 2 LB
• Minenzelle 5 Stb. (od wręgi D74 do D77) pojemność: 3,65 m3 - zbiornik kompensacyjny min (szachtów minowych) Nr 5 PB
• Minenzelle 6 Bb. (od wręgi D74 do D77) pojemność: 3,65 m3 - zbiornik kompensacyjny min (szachtów minowych) Nr 6 LB
• Minenzelle 7 Stb. (od wręgi D77 do D80) pojemność: 2,25 m3 - zbiornik kompensacyjny min (szachtów minowych) Nr 7 PB
• Minenzelle 8 Bb. (od wręgi D77 do D80) pojemność  2,25 m3 - zbiornik kompensacyjny min (szachtów minowych) Nr 8 LB
• Trimmzelle 3 Stb. (od wręgi D87 do D89) pojemność: 3,78 m3 - zbiornik trymowy Nr 3 PB
• Trimmzelle 4 Bb. (od wręgi D87 do D89) pojemność: 3,78 m3 - zbiornik trymowy Nr 4 LB

1) skrót : LB i PB oznacza lewej i prawej burty
2) oznaczenie A i D odnosi się do wręg: A - poza kadłubem sztywnym (w obrębie tzw. kadłuba miękkiego), D - wewnątrz przestrzeni kadłuba sztywnego

UWAGA DO ZBIORNIKÓW WEWNĘTRZNYCH: Na załączonym skanie planu "XB - Zellenplan und Trimmtabelle" w przestrzeni wewnętrznej kadłuba sztywnego (obok zbiorników zewnętrznych Treibölbunker 2a Bb. u. Stb.) są wyszczególnione dwa zbiorniki lewej i prawej burty o wspólnej nazwie Leerzelle Bb. u. Stb.. Nie są one ujęte w opracowaniu zestawienia (w j. angielskim) ani też nie są wyszczególnione w tabeli rysunkowej. Brak jest danych o ich pojemności. Najprawdopodobniej były to oddzielone przestrzenie kadłuba sztywnego wykorzystywane jako magazyn prowiantu - opis tych przestrzeni w oryginalnym dokumencie określa je jako Proviantlast.

Poniżej wykaz objętości głównych zbiorników dla Typu XB wyrażona w metrach sześciennych:

• główne zbiorniki balastowe pojemność: 414,60 m3
• zbiorniki paliwowo-balastowe pojemność: 238,05 m3
• główne zbiorniki balastowe + zbiorniki regulacyjno-paliwowe pojemność: 652,65 m3
• zbiorniki główne paliwa Nr 1a i 2a LB i PB pojemność: 138,10 m3
• zbiorniki główne paliwa, zbiorniki paliwowo-balastowe oraz zbiorniki regulacyjno-paliwowe pojemność: 409,75 m3
• zbiorniki oleju smarnego Nr 1 do Nr 4 pojemność: 16,00 m3
• zbiorniki oleju smarnego (zasobnik) LB i PB pojemność: 2,72 m3
• wszystkie zbiorniki oleju smarnego pojemność: 18,72 m3
• wszystkie zbiorniki wody słodkiej pojemność: 3,01 m3
• wszystkie zbiorniki wody sanitarnej pojemność: 16,32 m3
• zbiornik ścieków pojemność: 2,985 m3
• wszystkie zbiorniki balastowe, paliwowo-balastowe, regulacyjno-paliwowe, dziobowy i rufowy przedział wodoszczelny, główne zbiorniki paliwowe pojemność: 826,15 m3

Źródło: http://www.uboatarchive.net/ManualXB.htm

Wśród zbiorników występuje Motorenölsammeltank (zasobnik oleju silnikowego) oraz Treibölsammelbunker (zasobnik paliwa) - były to odpowiednio niewielkie zbiorniki gromadzące tak olej silnikowy jaki i paliwo, które to materiały na wskutek nieszczelności układu smarowania oraz układu paliwowego wydostały się poza nie podczas pracy silników diesla: np. nadmiar paliwa nie wykorzystany przez pompy wtryskowe lub olej silnikowy, który jeszcze nie był przepracowany (brudny). Mogły one być następnie przepompowane z w/w zasobników do zbiornika rozchodowego (paliwo) lub układu smarowania (olej silnikowy) bez konieczności ich oczyszczania.

U-Boot Typu XB (podwodny oceaniczny stawiacz min) był największą konstrukcją okrętu podwodnego Kriegsmarine, konstrukcją bardziej złożoną i skomplikowaną od innych typów o.p., z uwagi na przeznaczenie tego okrętu i umieszczenie w obrębie kadłuba sztywnego jak i poza nim szachtów minowych. Zasobniki (szachty) na miny morskie (typ min morskich zabieranych na pokład: 66 sztuk typu SMA) wymuszały nieco inne rozwiązania konstrukcyjne zbiorników różnego rodzaju (balast, paliwo, olej smarny, kompensacja ciężaru torped i min) - w konstrukcji tej musiano uwzględnić miejsce głównie na zbiorniki kompensacyjne min, gdzie pierwsze cztery (Nr 1 do Nr 4) były umieszczone poza przestrzenią kadłuba sztywnego (śródokręcie), natomiast pozostałe (od Nr 5 do Nr 8) wewnątrz kadłuba sztywnego w części dziobowej.

Wartości ciśnienia, jakim musiały odpowiadać zawory niektórych zbiorników w Typie XB:

• wszystkie zawory odcinające na kadłubie sztywnym musiały wytrzymać ciśnienie próbne o wartości min. 18 kg/cm2
• zawory napełniania oraz zawory odpowietrzania, zawory zbiorników balastowych oraz zbiorników paliwowo-balastowych i zbiorników regulacyjno-paliwowych musiały wytrzymać napór słupa wody o wysokości min. 8 m.
• siłowniki i cięgna zaworów odpowietrzających musiały wytrzymać ciśnienie próbne o wartości min. 25 kg/cm2
• zawory odpowietrzające musiały zapewnić wodoszczelność na ciśnienie próbne min. 12 kg/cm2
• zawory instalacji odpowietrzania zbiorników balastowych oraz zbiorników regulacyjno-paliwowych musiały zapewnić wodoszczelność na ciśnienie próbne min. 18 kg/cm2

Wartości ciśnienia, jakim musiała odpowiadać wytrzymałość niektórych wybranych zbiorników w Typie XB:

• Wasserdichtes-Heck - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa powietrza o wysokości min. 2 m
• Tauchzelle 1 - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 8 m
• Tauchbunker 2 Bb. u. Stb. - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 8 m
• Tauchbunker 3 Bb. u. Stb. - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 8 m
• Tauchbunker 8 Bb. u. Stb. - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 8 m
• Tauchbunker 9 Bb. u. Stb. - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 8 m
• Treibölbunker 1a Bb. u. Stb. - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa oleju napędowego o wysokości min. 8 m
• Treibölbunker 2a Bb. u. Stb. - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa oleju napędowego o wysokości min. 8 m
• Tauchzelle 4, Tauchzelle 5, Tauchzelle 6, Tauchzelle 7, Tauchzelle 10 - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 8 m
• Wasserdichtes-Bug - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa powietrza o wysokości min. 2 m
• Regelbunker 1 Bb. u. Stb. - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 140 m; ciśnienie robocze min. 16,5 kg/cm2
• Regelzelle 2 Bb. u. Stb. - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 140 m
• Untertriebzelle Bb. u. Stb. - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 140 m
• Minenzelle 1, Minenzelle 2, Minenzelle 3, Minenzelle 4 - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 140 m
• Trimmzelle 1, Trimmzelle 2, Trimmzelle 3, Trimmzelle 4 - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 30 m
• Torpedozelle 1, Torpedozelle 2 - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 30 m
• Destillatbehälter 1, Destillatbehälter 2. Destillatbehälter 3 - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 0,5 m
• Trinkwasserzelle 1 do Trinkwasserzelle 4 - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 4 m
• Waschwasserzelle 1, Waschwasserzelle 2 - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 4 m
• Schmutzwasserzelle 1 do Schmutzwasserzelle 4 - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 1 m
• Treibölhochbehälter - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa oleju napędowego o wysokości min. 6 m
• Druckölsammelbehälter - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa oleju napędowego o wysokości min. 6 m
• Schmutzmotorenöltank - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa oleju napędowego o wysokości min. 6 m
• Motorenölsammeltank Bb. u. Stb. - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa oleju napędowego o wysokości min. 6 m
• Motorenölvorratstank 1 do Motorenölvorratstank 4 - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa oleju napędowego o wysokości min. 6 m
• Minenzelle 5, Minenzelle 6, Minenzelle 7, Minenzelle 8 - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 8 m
• Triebölsammelbunker - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa oleju napędowego o wysokości min. 6 m
• Laugenbehälter - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 0,5 m

Powyższy opis został oparty na dokumentacji zawartej na stronie www.uboatarchive.net w dziale "German Technical Documents", a dotyczącej charakterystyki technicznej U-Boota Typu XB: "U Bootskunde für U Boote Bauart XB" przetłumaczonej z j. niemieckiego na j. angielski przez p. M. Florka.

Opis zbiorników U-Boota typu XIV "Milchkuh"

Zbiorniki wewnętrzne:

• Trimmzelle hinten 1 Stb. - poj. 8,08 m3 - zbiornik trymowy rufowy Nr 1 PB (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody morskiej)
• Trimmzelle hinten 2 Bb. - poj. 8,08 m3 - zbiornik trymowy rufowy Nr 2 LB (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody morskiej)
• Trimmzelle vorn 3 Stb. - poj. 8,18 m3 - zbiornik trymowy dziobowy Nr 3 PB (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody morskiej)
• Trimmzelle vorn 4 Bb. - poj. 8,18 m3 - zbiornik trymowy dziobowy Nr 4 LB (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody morskiej)
• Treibölbunker 1i Stb. - poj. 5,65 m3 - zbiornik główny paliwa 1i PB
• Treibölbunker 2i Bb. - poj. 6,10 m3 - zbiornik główny paliwa 2i LB
• Treibölbunker 3i Stb. - poj. 6,01 m3 - zbiornik główny paliwa 3i PB
• Treibölbunker 4i Bb. - poj. 5,56 m3 - zbiornik główny paliwa 4i LB
• Triebölhochbehälter - poj. 0,60 m3 - zbiornik rozchodowy paliwa (umieszczone w osi okrętu nad ciągiem komunikacyjnym w przedziale diesli)
• Triebölhochbehälter - poj. 0,60 m3 - zbiornik rozchodowy paliwa (umieszczone w osi okrętu nad ciągiem komunikacyjnym w przedziale diesli)
• Triebölsammelbunker - poj. 0,53 m3 - zbiornik (zasobnik) paliwa
• Motorenölvorratstank 1 Stb. - poj. 7,19 m3 - zbiornik rezerwowy oleju silnikowego Nr 1 PB
• Motorenölvorratstank 2 Bb. - poj. 9,49 m3 - zbiornik rezerwowy oleju silnikowego Nr 2 LB
• Motorenölvorratstank 3 Stb. - poj. 2,15 m3 - zbiornik rezerwowy oleju silnikowego Nr 3 PB
• Motorenölvorratstank 4 Bb. - poj. 0,69 m3 - zbiornik rezerwowy oleju silnikowego Nr 4 LB
• Motorenölvorratstank 5 - poj. 14,88 m3 - zbiornik rezerwowy oleju silnikowego Nr 5
• Motorenölsammeltank Stb. - poj. 0,80 m3 - zbiornik (zasobnik) oleju silnikowego PB
• Motorenölsammeltank Bb. - poj. 0,80 m3 - zbiornik (zasobnik) oleju silnikowego LB
• Schmutzmotorenöltank - poj. 0,80 m3 - zbiornik przepracowanego (brudnego) oleju silnikowego
• Trinkwasserzelle 1 (Küche) - poj. 4,87 m3 - zbiornik wody słodkiej Nr 1 (usytuowany na wysokości kambuza)
• Trinkwasserzelle 2 (Zentrale) - poj. 3,40 m3 - zbiornik wody słodkiej Nr 2 (usytuowany na wysokości centrali)
• Trinkwasserzelle 3 (Bugraum) - poj. 2,38 m3 - zbiornik wody słodkiej Nr 3 (usytuowany w części dziobowej)
• Schmutzwasserzelle 1 - poj. 0,54 m3 - zbiornik ścieków sanitarnych Nr 1
• Schmutzwasserzelle 2 - poj. 0,69 m3 - zbiornik ścieków sanitarnych Nr 2
• Destillatzelle - poj. 3,40 m3 - zbiornik wody destylowanej (dla potrzeb obsługi baterii akumulatorów)
• Bilgenwasserzelle (druckfest) - poj. 1,00 m3 - zbiornik zęzowy (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)

Zbiorniki zewnętrzne:

• Tauchzelle 1 - poj. 33,35 m3 - zbiornik balastowy Nr 1
• Tauchzelle 2 - poj. 21,56 m3 - zbiornik balastowy Nr 2
• Tauchbunker 3 Stb. u. Bb. - poj. łączna 88,16 m3 - zbiornik balastowo-paliwowy Nr 3 PB i LB
• Tauchbunker 4 Stb. u. Bb. - poj. łączna 90,92 m3 - zbiornik balastowo-paliwowy Nr 4 PB i LB
• Tauchzelle 5 Stb. u. Bb. - poj. łączna 71,48 m3 - zbiornik balastowy Nr 5 PB i LB
• Tauchzelle 6 Stb. u. Bb. - poj. łączna 66,66 m3 - z biornik balastowy Nr 6 PB i LB
• Tauchbunker 7 Stb. u. Bb. - poj. łączna 87,22 m3 - zbiornik balastowo-paliwowy Nr 7 PB i LB
• Tauchbunker 8 Stb. u. Bb. - poj. łączna 69,96 m3 - zbiornik balastowo-paliwowy Nr 8 PB i LB
• Tauchzelle 9 - poj. 50,31 m3 - zbiornik balastowy Nr 9
• Regelzelle Stb. u. Bb. - poj. łączna 55,92 m3 - zbiornik regulacyjny PB i LB (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)
• Untertriebzelle Stb. u. Bb. - poj. łączna 15,94 m3 - zbiornik szybkiego zanurzania PB i LB (odporny na zewnętrzne ciśnienie wody)
• Treibölbunker 1a Stb. - poj. 30,36 m3 - zbiornik główny paliwa 1a PB
• Treibölbunker 1a Bb. - poj. 30,36 m3 - zbiornik główny paliwa 1a LB
• Treibölbunker 2a Stb. - poj. 29,01 m3 - zbiornik główny paliwa 2a PB
• Treibölbunker 2a Bb. - poj. 29,01 m3 - zbiornik główny paliwa 2a LB
• Treibölbunker 3a Stb. - poj. 38,78 m3 - zbiornik główny paliwa 3a PB
• Treibölbunker 3a Bb. - poj. 38,78 m3 - zbiornik główny paliwa 3a LB
• Treibölbunker 4a Stb. - poj. 36,16 m3 - zbiornik główny paliwa 4a PB
• Treibölbunker 4a Bb. - poj. 36,16 m3 - zbiornik główny paliwa 4a LB
• Treibölbunker 5a Stb. - poj. 26,78 m3 - zbiornik główny paliwa 5a PB
• Treibölbunker 5a Bb. - poj. 26,78 m3 - zbiornik główny paliwa 5a LB
• Treibölbunker 6a - poj. 40,00 m3 - zbiornik główny paliwa 6a
• Wasserdichtes-Heck - poj. 6,92 m3 - rufowy przedział wodoszczelny
• Wasserdichtes-Bug - poj. 20,22 m3 - dziobowy przedział wodoszczelny

Skrót LB i PB oznacza odpowiednio lewej i prawej burty.

Wśród zbiorników występuje Motorenölsammeltank (zasobnik oleju silnikowego) oraz Treibölsammelbunker (zasobnik paliwa) - były to odpowiednio niewielkie zbiorniki gromadzące tak olej silnikowy jaki i paliwo, które to materiały na wskutek nieszczelności układu smarowania oraz układu paliwowego wydostały się poza nie podczas pracy silników diesla: np. nadmiar paliwa nie wykorzystany przez pompy wtryskowe lub olej silnikowy, który jeszcze nie był przepracowany (brudny). Mogły one być następnie przepompowane z w/w zasobników do zbiornika rozchodowego (paliwo) lub układu smarowania (olej silnikowy) bez konieczności ich oczyszczania.

Cechą chatakterystyczną dla Typu XIV jest to, że pośród zbiorników nie posiada dwóch ich typów - jeden z nich to Regelbunker (zbiornik regulacyjno-paliwowy) a drugi to Torpedozelle (zbiornik kompensacyjny torped). "Milchkuh" nie był typem okrętu uderzeniowego (nie posiadał żadnego uzbrojenia torpedowego, jedynie słabą osłonę p.lot), zatem miejsce tych zbiorników wykorzystano na zbiorniki oleju napędowego, który był przekazywane innym U-Bootom.

Wartości ciśnienia, jakim musiała odpowiadać wytrzymałość niektórych wybranych zbiorników w Typie XIV:

• Tauchzelle 1, Tauchzelle 2, Tauchzelle 5, Tauchzelle 6, Tauchzelle 9 - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 6 m
• Tauchbunker 3, Tauchbunker 4, Tauchbunker 7, Tauchbunker 8 - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 8 m
• Regelzelle - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 190 m
• Untertriebzelle - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 140 m
• Trimmzelle - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 30 m
• Treibölbunker (wszystkie typy zbiorników paliwowych) - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 8 m
• Triebölhochbehälter - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 5 m
• Triebölsammelbunker - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 6 m
• Motorenölvorratstank, Motorenölsammeltank, Schmutzmotorenöltank - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 6 m
• Trinkwasserzelle - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 3 m
• Schmutzwasserzelle - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 1 m
• Destillatzelle - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 3 m
• Bilgenwasserzelle - wytrzymałość na ciśnienie odpowiadające naporowi słupa wody o wysokości min. 180 m

Powyższy opis został oparty głównie na fragmencie opisowej dokumentacji technicznej U-Boota Typu XIV: "U Boote Bauart XIV" rozdz. 6 "Tauchanlage - A. Raume, Zellen, Bunker" udostępnionej grzecznościowo na potrzeby tego opracowania przez p. M. Florka.

Dodatkowe źródła dla porównania (dodatkowy materiał poglądowy):
http://www.uboatarchive.net/U-461INT.htm
http://www.uboatarchive.net/U-462INT.htm
http://www.uboatarchive.net/U-464INT.htm
http://www.uboatarchive.net/U-487INT.htm
http://www.uboatarchive.net/U-459INT.htm

Szczególne podziękowania dla M. Florka i M. Jastrzębskiego za udostępnienie materiałów na podstawie których można było przygotować powyższy opis.

Poniżej zestawienie niemieckich oraz ich angielskich odpowiedników najczęściej spotykanych określeń, i nazewnictwa odnoszącego się do tematyki zbiorników, jakie można napotkać zarówno w literaturze technicznej (i nie tylko) ale również na dokumentacji stoczniowej.

UWAGI:
1: dla typu XB zbiorniki "Minenzelle" są usytuowane zarówno w wewnętrznej przestrzeni kadłuba sztywnego jak i poza nim
2: dla typu XB zbiorniki "Trimmzelle" są określane jako zbiorniki trymowe i zbiorniki trymowe kompensacyjne
3: dla typu XB zbiornik "Waschwasserverbrauchsbehälter" jest niewielkim zbiornikiem usytuowanym w sąsiedztwie umywalek, do którego jest przepompowywana (przy pomocy ręcznej pompy) woda ze zbiorników wody sanitarnej (Waschwasserzelle); woda ta grawitacyjnie spływa do kranów nad umywalkami
4: dla typu XB zbiornik "Druckölsammelbehälter" jest rezerwą dla pompy hydraulicznej, za pomocą której jest uruchamiany mechanizm podnoszenia i opuszczania peryskopów (bojowego i nawigacyjnego)

Rozmieszczenie zbiorników na przykładzie U-995

Rozmieszczenie zbiorników na przykładzie U-995

Rozmieszczenie zbiorników na Typie VIIC (kliknij w schemat aby powiększyć)

Rozmieszczenie zbiorników na Typie IIA (kliknij w schemat aby powiększyć)

Rozmieszczenie zbiorników na Typie IXC (kliknij w schemat aby powiększyć)

Rozmieszczenie zbiorników na Typie XB (kliknij w schemat aby powiększyć)

Rozmieszczenie zbiorników na Typie XIV (kliknij w schemat aby powiększyć)

Rozmieszczenie zbiorników na Typie XXI (kliknij w schemat aby powiększyć)

Więcej informacji na:
http://www.ubootwaffe.pl/index.php?option=com_jmrphpbb&jview=topic&Itemid=59&f=38&t=2528