U 97 Typ VIIC

Stocznia: F.Krupp Germaniawerft AG, Kiel-Gaarden
Numer zamówienia: 602
Zamówienie: 30.05.1938
Położenie stępki: 27.09.1939
Wodowanie: 15.08.1940
Wcielenie do służby: 28.09.1940
Numer pocztowy: M 19 988

Przebieg służby:
28.09.1940 - 31.01.1941 - 7 Flotylla U-bootów, Kiel (szkolenie załogi)
01.02.1941 - 31.10.1941 - 7 Flotylla U-bootów, St. Nazaire (okręt bojowy)
01.11.1941 - 30.04.1942 - 23 Flotylla U-bootów, Salamis (okręt bojowy)
01.05.1942 - 16.06.1943 - 29 Flotylla U-bootów, La Spezia (okręt bojowy)
16.06.1943 - Zatopiony na zachód od Hajfy (pozycja 33.00N, 34.00E) przez australijski samolot typu Hudson z 459 Sqn.

Dowódcy:
28.09.1940 - ?05.1942 - KL Udo Heilmann
?.05.1942 - 15.10.1942 - OL Friedrich Bürgel
02.02.1943 - 16.06.1943 - KL Hans-Georg Trox

Liczba patroli: 13

Zatopione/uszkodzone statki handlowe: 15 (64.404 ton)/1 (9.718 ton)

Zatopione/uszkodzone okręty wojenne (w tym pomocnicze jednostki): 1 (6.833 ton)/0

Patrol 1 (17.02.1941 - 07.03.1941)
17.02. U 97 pod dowództwem Udo Heilmanna wypłynął z bazy w Kiel, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę na Północnym Atlantyku. W dniu 22 lutego Udo Heilmann otrzymał polecenie by w ramach zgrupowania U-bootów zaatakować wykryty przez samolot Fw 200 Condor konwój OB-288. Następnego dnia U 97 odebrał meldunek U 552 o kontakcie z konwojem OB-289. W nocy z 23 na 24 lutego Udo Heilmann nawiązał kontakt z OB-289 i w serii trzech ataków storpedował cztery statki:
- 24.02. o godzinie 02:12 zatopił w kwadracie marynarki AE 8985 należący do brytyjskiego armatora Sir R. Ropner & Co Ltd z West Hartlepool frachtowiec Mansepool (4.894 ton),
- 24.02. o godzinie 02:12 zatopił w kwadracie marynarki AE 8985 należący do brytyjskiego armatora John Holt & Co (Liverpool) Ltd z Liverpoolu frachtowiec Jonathan Holt (4.973 ton),
- 24.02. o godzinie 06:24 ciężko uszkodził w kwadracie marynarki AE 8893 należący do brytyjskiego armatora British Tanker Co Ltd z Londynu tankowiec British Gunner (6.894 ton), który został cztery godziny później dobity przez korwetę HMS Petunia*,
- 24.02. o godzinie 08:18 uszkodził w kwadracie marynarki AE 8894 należący do norweskiego armatora Th. Brovig z Farsund tankowiec G.C. Brøving (9.718 ton)**,
Od 25 lutego U 97 bez sukcesów operował przeciwko wykrytemu przez U 47 konwojowi OB-290. Po zakończeniu operacji przeciwko w/w konwojowi okręt Udo Heilmanna pełnił funkcję jednostki meteo. Dnia 3 marca został zmyty za burtę BtsMt Artur Mei, którego mimo rozpoczętych poszukiwań nie udało się odnaleźć. W dniu 7 marca płynący do bazy we Francji U 97 został bezskutecznie zaatakowany przez brytyjski okręt podwodny HMS Porpoise. Tego samego dnia U 97 wpłynął do bazy w Lorient, kończąc trwający dwa i pół tygodnia patrol (19 dni).

Patrol 2 (20.03.1941 - 10.04.1941)
20.03. U 97 pod dowództwem Udo Heilmanna wypłynął z bazy w Lorient, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę na Północnym Atlantyku. Trzy dni później 23 marca Udo Heilmann nawiązał kontakt z konwojem OG-56 o którym zameldował dowództwu. Tego samego dnia U 97 zatopił o godzinie 23:26 w kwadracie marynarki BE 2428 należący do brytyjskiego armatora Anglo-Saxon Petroleum Co Ltd z Londynu tankowiec Chama (8.077 ton), będący maruderem z OG-56. Następnego dnia Udo Heilmann zaatakował konwój OG-56 zatapiając o godzinie 16:43 w kwadracie marynarki BE 1435 należący do norweskiego armatora A/S J. Ludwig Mowinckels Rederi z Bergen frachtowiec Hørda (4.301 ton). Od 25 marca U 97 operował na południe Islandii przeciwko nieprzyjacielskim konwojom. W dniu 29 i 30 marca Udo Heilmann odebrał meldunki z samolotów Fw 200 Condor o kontakcie z konwojem OG-57, ale nie podjął decyzji o zaatakowaniu konwoju. Od 2 kwietnia U 97 operował w ramach zgrupowania U-bootów przeciwko wykrytemu dzień wcześniej przez U 76 konwojowi SC-26. Dwa dni później 4 kwietnia Udo Heilmann zatopił o godzinie 18:19 w kwadracie marynarki AK 6261 należący do brytyjskiego armatora Anglo-Saxon Petroleum Co Ltd z Londynu tankowiec Conus (8132 ton) płynący w konwoju OB-304. W dniu 10 kwietnia U 97 wpłynął do bazy w St. Nazaire, kończąc trwający ponad trzy tygodnie patrol (22 dni).

Patrol 3 (01.05.1941 - 30.05.1941)
01.05. U 97 pod dowództwem Udo Heilmanna wypłynął z bazy w St. Nazaire, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę na Północnym Atlantyku. W dniu 5 maja Udo Heilmann nawiązał o godzinie 17:45 kontakt z dwoma dużymi statkami, którymi były pomocniczy okręt Royal Navy HMS Camito i eskortowany przez niego należący do włoskiego armatora Societte Anonima di Navigazione Italia z Genuy tankowiec Sangro, który został przechwycony przez brytyjski okręt podczas próby przedarcia się z Brazylii do Francji. Z powodu wzburzonego morza i słabej widoczności U 97 nie mógł wykonać natychmiastowego ataku. Niezniechęcony tymi przeciwnościami Udo Heilmann śledził oba cele, próbując przeczekać złą pogodę i wyjść na dogodną pozycję strzelecką. Udało mu się to już w dniu 6 maja, ale wystrzelone o godzinie 02:02 i 02:05 do HMS Camito trzy torpedy minęły cel. Dopiero w kolejnym przeprowadzonym o godzinie 02:40 ataku statek został trafiony i ciężko uszkodzony w kwadracie marynarki BE 1372. Po ponownym załadowaniu torped do wyrzutni U 97 zaatakował i zatopił o godzinie 03:53 w kwadracie marynarki BE 1348 tankowiec Sangro (6.466 ton). Po zatonięciu włoskiego statku Udo Heilmann powrócił do uszkodzonego HMS Camito zamierzając go dobić, ale obawiając się, że ma do czynienia ze statkiem pułapką zaniechał ataku i oddalił się z miejsca akcji. Uszkodzona jednostka zatonęła dopiero następnego dnia. Rano 7 maja U 97 dwukrotnie nawiązał kontakt z dwiema grupami statków, pierwszy raz o godzinie 08:00 i drugi raz o 12:00. Obie grupy składały się z dwóch statków należących do konwoju OB-317 i płynących w pewnej odległości od siebie tym samym kursem. Udo Heilmann postanowił uporać się najpierw z pierwszą grupą i o godzinie 17:04 bezskutecznie zaatakował należący do brytyjskiego armatora John Cory & Sons Ltd z Cardiff frachtowiec Ramillies (4.553 ton). Ponieważ atak na drugą grupę statków z powodu zbyt dużego dystansu nie wchodził w grę, dowódca U 97 postanowił kontynuować walkę przeciwko pierwszej grupie. Przez całą noc z 7 na 8 maja Udo Heilmann ścigał statki tej grupy próbując wyjść na dogodną pozycję. Udało mu się to dopiero po południu, ale wystrzelona o godzinie 12:14 ponownie do Ramilliesa torpeda minęła cel. Dopiero o godzinie 18:14 Udo Heilmann trafił i ciężko uszkodził frachtowiec, do którego wystrzelono w ciągu niecałej godziny dwie kolejne torpedy, z których pierwsza wystrzelona o 18:13 z powodu defektu nie trafiła w cel natomiast druga wystrzelona o 19:03 okazała się skuteczna i posłała statek na dno. Od 13 maja U 97 bez powodzenia operował w ramach grupy West przeciwko konwojowi HX-126. W dniu 24 maja Udo Heilmann otrzymał polecenie by wraz z U 73, U 48, U 98, U 556 i włoskim okrętem podwodnym Barbarigo utworzyć w Zatoce Biskajskiej zasadzkę na śledzące pancernik Bismarck okręty brytyjskie. Po zatopieniu Bismarcka U 97 obrał kurs na bazę w St. Nazaire, gdzie przybył w dniu 30 maja, kończąc trwający ponad cztery tygodnie patrol (29 dni).

Patrol 4 (02.07.1941 - 08.08.1941)
02.07. U 97 pod dowództwem Udo Heilmanna wypłynął z bazy w St. Nazaire, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę na Północnym Atlantyku. W dniu 17 lipca Udo Heilmann odebrał meldunek z samolotu Fw 200 Condor o kontakcie z konwojem OB-346, którego następnie przez dwa dni bezskutecznie poszukiwał. Od 24 lipca U 97 bez powodzenia operował przeciwko meldowanemu przez B-Dienst konwojowi SL.80. W dniu 8 sierpnia U 97 wpłynął do bazy w St. Nazaire, kończąc trwający ponad pięć tygodni patrol (37 dni).

Patrol 5 (20.09.1941 - 27.10.1941)
20.09. U 97 pod dowództwem Udo Heilmanna wypłynął z bazy w St. Nazaire, by zgodnie z rozkazem w ramach grupy Goeben, przedrzeć się przez Cieśninę Gibraltarską na Morze Śródziemne, aby w oparciu o bazy we Włoszech i okupowanej Grecji atakować nieprzyjacielską żeglugę w tym rejonie. W dniu 26 września U 97 pomyślnie sforsował Gibraltar i wpłynął na Morze Śródziemne. W dalszej części patrolu Udo Heilmann operował w rejonie pomiędzy Tobrukiem a Alexandrią. W dniu 17 października w odległości 50 mil morskich na zachód od Alexandrii U 97 nawiązał o godzinie 00:55 kontakt z małym konwojem złożonym z dwóch statków płynących w eskorcie uzbrojonego trawlera HMS Cocker. W pierwszym przeprowadzonym o godzinie 02:17 przez Udo Heilmanna ataku trzy wystrzelone torpedy minęły cel. W drugim ataku dwie wystrzelone o godzinie 03:25 torpedy zatopiły w kwadracie marynarki CP 7189 należący do greckiego armatora D. Inglessi Fils z Samos stary bo pochodzący z 1889 roku frachtowiec Samos (1.208 ton). W kolejnym ataku przeprowadzonym o godzinie 04:00 U 97 zatopił w kwadracie marynarki CP 7189 dwiema torpedami należący do brytyjskiego armatora James Cook & Co Ltd z Londynu tankowiec Pass of Balmaha (758 ton). Na skutek trafienia tankowiec eksplodował w kuli ognia i natychmiast zatonął wraz z całą załogą. W dniu 23 października Udo Heilmann bezskutecznie zaatakował nieprzyjacielski frachtowiec. Pięć dni później 28.10. U 97 wpłynął do bazy w Salamis, kończąc trwający ponad pięć tygodni patrol (38 dni).

Patrol 6 (23.12.1941 - 09.01.1942)
23.12. U 97 pod dowództwem Udo Heilmanna wypłynął z bazy w Salamis, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę we wschodniej części Morza Śródziemnego (rejon m.in. Wyspy Lesbos). W dniu 09.01. U 97 wpłynął do bazy w Salamis, kończąc trwający ponad dwa i pół tygodnia patrol (17 dni).

Patrol 7 (12.01.1942 - 31.01.1942)
12.01. U 97 pod dowództwem Udo Heilmanna wypłynął z bazy w Salamis, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę we wschodniej części Morza Śródziemnego i rejonie Tobruku. W dniu 31.01. U 97 wpłynął do bazy w Salamis, kończąc trwający prawie trzy tygodnie patrol (20 dni).

W dniu 3 lutego U 97 wypłynął z bazy w Salamis, by udać się do bazy w La Spezia, gdzie przybył 8 lutego po trwającym pięć dni rejsie.

Patrol 8 (14.03.1942 - 30.03.1942)
14.03. U 97 pod dowództwem Udo Heilmanna wypłynął z bazy w Salamis, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę we wschodniej części Morza Śródziemnego i na Morzu Egejskim. W dniu 27 marca płynący na powierzchni okręt Udo Heilmanna został o godzinie 20:00 bezskutecznie zaatakowany pięcioma bombami głębinowymi przez brytyjski samolot Sunderland z 230 Sqn RAF. Trzy dni później 30 marca U 97 wpłynął do bazy w Salamis, kończąc trwający ponad dwa i pół tygodnia patrol (17 dni).

Patrol 9 (05.04.1942 - 12.05.1942)
05.04. U 97 pod dowództwem Udo Heilmanna wypłynął z bazy w Salamis, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę we wschodniej części Morza Śródziemnego i rejonie Tobruku. W dniu 31.01. U 97 wpłynął do bazy w La Spezia, kończąc trwający ponad pięć tygodni patrol (37 dni).

Patrol 10 (15.06.1942 - 04.07.1942)
15.06. U 97 pod dowództwem Friedricha Bürgela wypłynął z bazy w La Spezia, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę we wschodniej części Morza Śródziemnego i rejonie Tobruku. Trzy dni później 18 czerwca Friedrich Bürgel wpłynął do bazy w Messynie, którą opuścił jeszcze tego samego dnia po uprzednim uzupełnieniu paliwa. W dniu 28 czerwca U 97 nawiązał kontakt z małym konwojem o kodowej nazwie Metril złożonym z trzech statków i okrętów eskorty. W dwóch przeprowadzonych o godzinie 13:16 i 13:24 atakach Friedrich Bürgel zatopił dwa frachtowce:
- należący do brytyjskiego armatora James Currie & Co Ltd z Leith frachtowiec Zealand (1.433 ton),
- należący do greckiego armatora N.D. Courouclis z Pireusu frachtowiec Memas (1.755 ton).
W dniu 1 lipca U 97 nawiązał na północny - wschód od Port Saidu kontakt z kolejnym małym konwojem noszącym kodową nazwę Nugget. W pierwszym ataku przeprowadzonym o godzinie 13:41 wystrzelone do statków torpedy minęły cel. W kolejnym powtórzonym dwie minuty później ataku wystrzelona przez Friedricha Bürgela torpeda trafiła i zatopiła w kwadracie marynarki CP 8282 należący do brytyjskiego armatora Moller & Co Ltd z Szanghaju frachtowiec Marilyse Moller (786 ton). W dniu 04.07. U 97 wpłynął do bazy w Salamis, kończąc trwający prawie trzy tygodnie patrol (19 dni).

Patrol 11 (22.07.1942 - 04.08.1942)
22.07. U 97 pod dowództwem Friedricha Bürgela wypłynął z bazy w Salamis, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę we wschodniej części Morza Śródziemnego i rejonie Tobruku. W dniu 4 sierpnia okręt Friedricha Bürgela został zaatakowany i ciężko uszkodzony przez nieprzyjacielski bombowiec. Tego samego dnia U 97 wpłynął do bazy w Salamis, kończąc trwający dwa tygodnie patrol (14 dni).

Pod koniec drugiej połowy sierpnia U 97 etapami odbył rejs do bazy w La Spezia, gdzie okręt miał przejść niezbędny remont oraz modernizację,
Oto etapy tego rejsu:
- 20.08. wypłynięcie z Salamis - 20.08. przybycie do Patras
- 21.08. wypłynięcie z Patras - 27.08. przybycie do Tarentu
- 27.08. wypłynięcie z Tarentu - 27.08. przybycie do Messyny
- 28.08. wypłynięcie z Messyny - 28.08. przybycie do La Spezia

Patrol 12 (10.04.1943 - 03.05.1943)
10.04. U 97 pod dowództwem Hansa-Georga Troxa wypłynął z bazy w La Spezia, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę we wschodniej części Morza Śródziemnego i rejonie Tobruku. W dniu 03.05. U 97 wpłynął do bazy w Pola, kończąc trwający prawie trzy tygodnie patrol (19 dni).

Patrol 13 (05.06.1943 - 16.06.1943)
05.06. U 97 pod dowództwem Hansa-Georga Troxa wypłynął z bazy w Pola, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę we wschodniej części Morza Śródziemnego i rejonie Tobruku. W okresie od 12 do 15 czerwca Hans-Georg Trox zatopił dwa statki:
- 12.06. o godzinie 03:30 w kwadracie marynarki CP 5663 należący do holenderskiego armatora Koninklijke Paketvaart Mij. z Amsterdamu frachtowiec Palima (1.179 ton),
- 15.06. o godzinie 14:30 w kwadracie marynarki CP 59 należący do brytyjskiego armatora United Molasses Co Ltd z Londynu tankowiec Athelmonarch (8.995 ton), płynący w eskorcie greckiego niszczyciela Aetos.
W dniu 16 czerwca płynący na powierzchni U 97 został wykryty i zaatakowany przez australijski samolot PBO-1 Hudson "T" z 458 Sqn RAAF. Z czterech zrzuconych przez nieprzyjacielską maszynę bomb jedna trafiła w kadłub w rejonie przedziału silników Diesla a dwie kolejne w rufę. Ich eksplozje poza ciężkim uszkodzeniem U 97 uszkodziły też odłamkami atakującego Hudsona, który mimo to pozostał nad miejscem ataku. Po około 10 ~ 15 minutach od zbombardowania Hans-Georg Trox wydał rozkaz opuszczenia tonącego, wypełnionego chlorem okrętu. Po zatonięciu U 97 (kwadrat marynarki CP 5599), załoga australijskiego samolotu, który cały czas krążył nad miejscem akcji, tuż przed odlotem do bazy przekazała do dowództwa informację o 44 rozbitkach unoszących się na wodzie. Po około 30 ~ 32 godzinach od przekazania tego meldunku na miejsce zatonięcia okrętu Hansa-Georga Troxa przybyły brytyjskie jednostki (~ miało to miejsce około godziny 20:00), które podniosły z wody 21 członków załogi U 97. Reszta, 23 w tym Hans-Georg Trox utonęła. Uratowani członkowie załogi U 97 trafili najpierw do szpitala w Maadi koło Kairu, skąd po okresie hospitalizacji w końcu do obozu jenieckiego Nr 306 położonego w Bittersee-Fayad (Egipt).

Członkowie załogi U 97 polegli w dniu 16 lub 17.06.1943:
Cassens Hermann-Georg OMaschMt 04.11.1919
Engelke Gerhard MtrGfr 17.05.1924
Fischer Kurt OMasch 06.01.1916
Frühwirth Alfred MaschOGfr 13.08.1924
Gorski Franz MaschOGfr 17.05.1921
Hafer Fritz MaschOGfr 24.11.1922
Hauertmann Bernhard BtsMt 07.01.1923
Hösel Albert MaschMt 30.12.1920
Jägle Rudolf Mtr 26.09.1922
Kies Helmut FkOGfr 08.05.1922
Kophamel Alexander OLt.z.S 08.02.1920
Kroll Walter-Alfons MaschOGfr 04.11.1922
Krumm Ewald MechGfr 10.03.1924
Luchmann Ignatz MtrGfr 02.02.1923
Lübbers Erwin FkOGfr 18.12.1921
Mende Moritz MaschOGfr 22.09.1923
Nagel Gerhard MechOGfr 06.10.1922
Pelloth Günter MtrOGfr 27.05.1924
Reinartz Martin MaschGfr 24.04.1922
Scheffer Heinrich MaschOGfr 15.10.1921
Spaude*** Adalbert MtrOGfr 24.11.1923
Trox Hans-Georg KpLt 21.01.1916
Weinberger Karl Lt.z.S 29.09.1921
Wolf Johannes OMasch 09.08.1914
Wolf Josef MaschOGfr 29.05.1923
Wolfram Konrad BtsMt 02.07.1918
Zimmermann Heinz MtrOGfr 26.04.1921

Członkowie załogi U 97 wzięci do niewoli w dniu 17.06.1943:
Büchel Max Lt.z.S.d.R
Dietz Gerhard FkMt
Ferkel**** Johann MaschOGfr 17.12.1923 17.09.1946
Greif ? OBtsMt
Groos Paul MtrGfr
Kirsten ? OMaschMt
Köhnen August MtrHGfr
Kubo MtrGfr
Lindel Gerhard OStrm
Lüders MaschOGfr
Mohwinkel MaschMt
Müller MtrGfr
Neuburg Helmut MaschMt
Richardt OMechMt
Rowold **** Otto-Richard-Wilhelm OLt.ing.LI 07.01.1920 12.11.1946
Schmaljohann MtrGfr
Wagner Erwin MaschGfr
Weiler Theo MaschOGfr
Weiner MtrOGfr
Winkelmann Kurt MaschOGfr


Przypisy:
* Decyzji dobicia uszkodzonego statku sprzeciwił się jego kapitan James William Kemp, który twierdził, że uda się statek odholować do portu.
** Na skutek trafienia tankowiec utracił część dziobową, jednak mimo to ze zmniejszoną prędkością dotarł w eskorcie korwety HMS Petunia w dniu 27 lutego do portu Stornoway. Po remoncie G.C Brøving wziął udział m.in. w operacji Torch. W 1951 roku tankowiec został sprzedany niemieckiemu armatorowi Reederei Eugen Friedrich z Hamburga i przemianowany na Emmy Friedrich. W 1960 roku statek został sprzedany na złom i pocięty w Hamburgu.
*** Ciało wyrzucone na libański brzeg zostało pochowane na cmentarzu w Sidon.
**** Obaj zmarli z powodu chorób i zostali pochowani na cmentarzu w Fayad.

Bibliografia:
http://uboat.net
www.ubootwaffe.net
http://uboatarchive.net/BDUKTB30269.htm
http://www.wlb-stuttgart.de/seekrieg/chronik.htm
http://www.u-boot-archiv.de/
http://www.uboataces.com/ref-insignia8.shtml
http://www.u-historia.com/
Blair Clay - Hitlera Wojna U-bootów tom I i II
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Die U-boot-Kommandanten tom 1
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Der U-Boot-Bau auf Deutschen Werften von 1935 bis 1945 tom 2
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Erfolge von September 1939 bis Mai 1945 tom 3
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Verluste von September 1939 bis Mai 1945 tom 4
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Die Ritterkreuzträger der U-Boot-Waffe von 1939 bis Mai 1945 tom 5
Trojca Waldemar - U-bootwaffe 1939-1945 cz. 1, 2, 3