U 448 Typ VIIC
Posty: 1
• Strona 1 z 1
U 448 Typ VIIC
przez Brodołak » 25.10.13, 05:25
U 448 Typ VIIC
Stocznia: F. Schichau GmbH, Danzig
Numer zamówienia: 1508
Zamówienie: 06.08.1940
Położenie stępki: 01.07.1941
Wodowanie: 23.05.1942
Wcielenie do służby: 01.08.1942
Numer pocztowy: M 19 297
Przebieg służby:
01.08.1942 – 31.01.1943 – 8 Flotylla U-bootów, Danzig (szkolenie załogi)
01.02.1943 – 14.04.1944 – 7 Flotylla U-bootów, St. Nazaire (służba frontowa).
14.04.1944 – Zatopiony na wodach Północnego Atlantyku na północny – wschód od Azorów (pozycja 46.22N, 19.35W) bombami głębinowymi zrzuconymi przez kanadyjską fregatę HMCS Swansea i brytyjski eskortowiec HMS Pelican.
Dowódcy:
01.08.1942 – 14.04.1944 – OL Helmut Dauter
Liczba patroli: 4
Zatopione/uszkodzone statki handlowe: 0/0
Zatopione/uszkodzone okręty wojenne: 0/0
Zestrzelone/uszkodzone samoloty: 1/0
- 14.10.1943 – Sunderland nr burtowy JM712, należący do 422 Sqn RCAF.
Okres służby U 448 przed rozpoczęciem wykonywania patroli bojowych:
02.08. – 30.08.1944 – Danzig – próby okrętu w ramach UAG I.
31.08. – 03.09.1942 – Gotenhafen – próby broni torpedowej w ramach TEK.
04.09. – 05.09.1942 – Danzig – c.d. prób w ramach UAG I.
07.09. – 09.09.1942 – Rønne/Bornholm – próby hydrofonów w ramach UAG-Schall.
10.09. – 12.09.1942 – Kiel – demagnetyzacja okrętu i dewiacja kompasów.
15.09. – 06.10.1942 – Hela – szkolenie w morzu w ramach Agru-Front.
07.10. – 27.10.1942 – Pillau – szkolenie w strzelaniu torpedami w ramach 26 Flotylli U-bootów.
28.10. – 01.11.1942 – Danzig – drobne prace wyposażeniowe realizowane przez stocznię Holm.
02.11. – 11.11.1942 – Gotenhafen – ćwiczenia taktyczne w ramach 27 Flotylli U-bootów
11.11.1942 – niegroźna kolizja z U 634.
12.11. – 06.01.1943 – Danzig – przegląd okrętu oraz prace konserwacyjne realizowane przez stocznię Holm.
07.01. – 10.01.1943 – Danzig – szkolenie w bazie z powodu silnego zamglenia utrudniającego nawigowanie.
13.01. – 14.01.1943 – Rønne/Bornholm – próby hydrofonów w ramach UAG-Schall.
15.01. – 26.01.1943 – Kiel – doposażenie okrętu oraz przystosowanie go do odpalania torped FAT realizowane przez stocznię Kriegsmarinewerft.
27.01. – 29.01.1943 – Kiel – przygotowywanie okrętu do wyjścia na pierwszy patrol.
Patrol 1 (30.01.1943 – 25.03.1943
30.01. U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera wraz z U 529 o godzinie 08:10 opuścił Kiel, by zgodnie z rozkazem w ramach transferu do 7 Flotylli U-bootów z bazą w St. Nazaire przeprowadzić ofensywny patrol na wodach Północnego Atlantyku. Pomiędzy godziną 11:55 a 12:45 stojąc we mgle na rucie nr 15 oba okręty oczekiwały na przybycie eskorty. Następnego dnia o 12:25 w kwadracie AO 4493 doszło do wymiany składu eskorty. Pierwszego lutego o godzinie 15:05 zawinięto do bazy w Kristiansand, gdzie jeszcze tego samego dnia U 448 pobrał 7 ton paliwa. Po przenocowaniu następnego dnia, ponownie wraz z U 529 o godzinie 07:20 opuszczono Kristiansand, kierując się w dalszą drogę. O 08:50 doszło do spotkania z eskortą, która towarzyszyła następnie obu okrętom do godziny 17:05, kiedy to po osiągnięciu kwadratu AN 3195 nastąpiło z nią pożegnanie. Od tego też momentu każdy z U-bootów rozpoczął indywidualny marsz w stronę wyznaczonego mu sektora. Tego samego dnia pomiędzy 18:42 a 20:35 (kwadrat marynarki AN 3190) w związku z wykryciem pracującego w pobliżu radaru aż pięciokrotnie musiano wykonywać alarmowe zanurzenie (jak zapisał w KTB okrętu dowódca nie wszystkie kontakty były samolotami, jeden jak przypuszczał pochodził z zainstalowanego na wybrzeżu Norwegii niemieckiego radaru). Trzeciego lutego o 08:15 (kwadrat marynarki AN 3145) po dostrzeżeniu nadlatującego samolotu zidentyfikowanego jako Hampden wykonano alarmowe zanurzenie, pozostając pod wodą tylko przez osiem minut. Tego samego też dnia pomiędzy godziną 17:50 a 20:00 w kwadracie AN 2397 przeprowadzono próbne głębokie zanurzenie na głębokość A+40 (120 metrów), podczas którego trwania wykryto nieszczelność górnego włazu inspekcyjnego studzienki przedniego peryskopu. W związku z nią Helmut Dauter, którego okręt znajdował się na wysokości bazy w Bergen, postanowił się do niej skierować, aby tam korzystając z miejscowych specjalistów usunąć wykrytą nieszczelność. Następnego dnia o 10:13 minięto wysepkę Hellisøy a niecałe dwie godziny później (12:07) spotkano się z eskortą, w towarzystwie której o godzinie 15:07 osiągnięto Bergen. Po wymienieniu uszczelnienia studzienki peryskopu piątego lutego na wodach pobliskiego fiordu przeprowadzono zakończone pomyślnie próbne zanurzenie na głębokość A+40 (120 metrów). Pomimo potwierdzenia tymi próbami gotowości okrętu do wyjścia na patrol ze względu jednak na brak możliwości sformowania w chwili obecnej eskorty jego wyjście zostało przesunięte na piątek (06.02.). Następnego dnia w towarzystwie okrętu eskorty o 15:30 opuszczono Bergen, kierując się w stronę kwadratu AN 2482. Po jego osiągnięciu, co miało miejsce o godzinie 17:10 pożegnano się z eskortą, po czym już samotnie skierowano się w stronę wód Północnego Atlantyku. Dziewiątego lutego o 17:05 (kwadrat marynarki AF 4468) wymieniono się namiarami pozycyjnym z przebywającym w pobliżu U 405. Sześć dni później 15 lutego o godzinie 09:10 osiągnięto przypadającą na kwadrat AK 3466 nakazaną pozycję, przystępując następnie do jej przemierzania w poszukiwaniu wroga. Tego samego dnia o 21:18 na U 448 odebrano pochodzącą z BdU depeszę o następującej treści:
„U 759, U 405, U 448, U 638, U 359, U 135, U 608, U 376, U 566 i U 659 utworzą grupę Neptun. Okręty dnia 18 lutego, godzina 08:00 w następującej kolejności tworzą linię dozoru od AD 8718 do AK 3497, kurs 235˚, około 100 mil morskich.”.
Głównym celem w/w grupy był eskortowany przez okręty Grupy Eskortowej C3, składający się z 43 statków konwój HX.226. Ze względu jednak na przechwycenie i odszyfrowanie przez aliantów depesz Enigmy jego trasa została zmieniona tak, że żaden z okrętów grupy Neptun nie nawiązał z nim kontaktu. Wracając do okrętu Dautera to 18 lutego o 08:00 rozpoczął on patrolowanie swojego obszaru, który przypadał na kwadrat AD 8788. Panująca w tym dniu cisza na oceanie umożliwiła usunięcie powstałych w ostatnich dniach na górnym pokładzie i pomoście uszkodzeń. Następnego dnia o 17:00 (kwadrat marynarki AK 2353) po raz pierwszy od dwóch tygodni udało się uchwycić namiar potrzebny do ustalenia aktualnej pozycji i porównania jej z pozycją dotychczas zliczaną, co z kolei pozwoliło wykryć błąd wynoszący 50 mil morskich. Dwudziestego lutego na U 448 odebrano dwie pochodzące z dowództwa depesze o następujących treściach:
- o 09:27 – „Grupy Neptun, Ritter i Knappen wbrew dotychczasowym rozkazom z powodu warunków pogodowych pozostać na pozycjach.”,
- o 19:17 – „Grupa Neptun od 22:00 kurs 260˚, prędkość 3 węzły.”.
W tym okresie głównym przeciwnikiem był osłaniany przez Grupę Eskortową B7, składający się z 56 statków konwój SC.120. Dwudziestego czwartego lutego poszukujący wroga okręt Dautera o godzinie 16:16 (kwadrat marynarki AK 1533) zmuszony został do alarmowego zanurzenia oraz półgodzinnego pobytu pod wodą przez nieprzyjacielską łódź latającą Sunderland. Od 27 lutego prowadzono bezskuteczną operację przeciwko, wykrytemu przez U 759 kolejnemu konwojowi, którym był osłaniany przez Grupę Eskortową B6, składający się z 62 statków HX.227. Następnego dnia na poszukującym wroga U 448 odebrano następną depeszę z BdU o następującej treści:
„Dauter, Förster, Bernbeck, Lohmann i Fraatz dołączyć do grupy Wildfang. Od 3 marca przebywać w linii dozoru od AJ 4686 do 1912.”.
Głównym celem tego zgrupowania miały być wszystkie płynące północna rutą konwoje. Tuż po północy drugiego marca na przebywającym aktualnie w kwadracie AK 1542 okręcie Dautera odebrano pochodzący z U 608 meldunek o kontakcie z wrogiem, w stronę którego pozycji niezwłocznie się skierowano. Meldowanym nieprzyjacielem był osłaniany przez Grupę Eskortową B5, składający się z 52 statków konwój ON.168. O 15:00 osiągnięto pozycję (kwadrat marynarki AJ 3244), gdzie spodziewano się zastać wrogi konwój, którego jednak nie odnaleziono. Następnego dnia w związku z brakiem kontaktu z wrogiem o 23:00 (kwadrat marynarki AJ 2837) Helmut Dauter zakończył jego poszukiwania. Trzy dni później 6 marca o godzinie 13:05 na przebywającym aktualnie w kwadracie AJ 6296 U 448 odebrano pochodzący z U 405 meldunek o kontakcie z wrogiem w AK 4449, w stronę którego pozycji niezwłocznie się on skierował (marsz ten utrudniony był przez padający śnieg ograniczający widoczność). Meldowanym tym razem nieprzyjacielem był osłaniany przez Grupę Eskortową A3, składający się z 59 statków konwój SC.121. O 20:37 w kwadracie AK 7274 poszukujący wroga okręt Dautera wykonał alarmowe zanurzenie chowając się pod wodę przed znajdującym się na kursie 0˚ nieprzyjacielskim niszczycielem. O 22:06 w związku z kiepską widocznością (opady śniegu) utrudniającą prowadzenie obserwacji przez peryskop Helmut Dauter zarządził wynurzenie. Siódmego marca o 01:15 i 05:41 na poszukującym wroga U 448 odebrano dwa pochodzące z U 560 i U 230 meldunki o kontakcie z nieprzyjacielem. O 15:23 znajdujący się w kwadracie AK 0115 okręt Dautera ponownie wykonał alarmowe zanurzenie chowając się pod wodę przed znajdującą się na kursie 0˚ nieprzyjacielską korwetą. Pomimo trwającego niemal półtorej godziny pobytu pod wodą nie uzyskano jednak jak się spodziewano kontaktu z konwojem i w związku z czym Helmut Dauter zarządził wynurzenie a następnie z powodu m.in. problemów z bakburtowym dieslem oraz niskim stanem paliwa przerwanie jego dalszych poszukiwań. O 18:32 rozpoczęto marsz w kierunku punktu spotkania z podwodnym zaopatrzeniowcem. Pięć dni później 12 marca o godzinie 13:40 w kwadracie BD 2699 dostrzeżono sylwetkę podwodnego zaopatrzeniowca, którym był U 119, z którym to następnie wymieniono się sygnałami rozpoznawczymi. Jedenaście minut później na kursie 120˚ dostrzeżono chmurę dymu, w kierunku której niezwłocznie się skierowano. O 16:21 (kwadrat marynarki BD 3744) zidentyfikowano kontakt jako odległy o 13 mil morskich, idący z prędkością ca. 15 węzłów samotny statek handlowy, z którym o 21:45 ostatecznie utracono kontakt. Trzynastego marca o 16:00 w kwadracie BD 3478 spotkano się z U 405, z którym to następnie wspólnie poszukiwano U 119. O 20:00 (kwadrat marynarki BD 2696) U 448 nawiązał kontakt wzrokowy z grupą czterech U-bootów, w której znajdował się m.in. poszukiwany U 119. Ze względu jednak na zapadające ciemności przy pomocy lamp sygnałowych ustalono, że operacja uzupełniania zapasów rozpocznie się następnego dnia. Po nadejściu jednak dnia okazało się, że ponownie utracono kontakt z zaopatrzeniowcem i pozostałymi jednostkami, które odnaleziono dopiero o 22:56 (kwadrat marynarki BD 3477). Ze względu jednak na wzburzone morze zarówno tego jak i w dwóch następnych dniach operacja przekazywania zaopatrzenia nie była możliwa do zrealizowania. Dopiero 17 marca pomiędzy 13:10 a 15:20 w kwadracie BD 3725 U 448 pobrał z U 119 ca. 15 m3 paliwa, po czym kwadrans później rozpoczął rejs powrotny do bazy. Dwudziestego marca o 15:02 (kwadrat marynarki BD 6189) wykonano alarmowe zanurzenie przed nadlatującą łodzią latającą typu Sunderland, pozostając następnie pod wodą tylko przez dwadzieścia dziewięć minut. Dwa dni później 22 marca po dostrzeżeniu o godzinie 00:55 (kwadrat marynarki BF 4582) zbliżającego się snopu reflektora lotniczego wykonano alarmowe zanurzenie. Wkrótce potem w pobliżu okrętu wybuchły trzy bomby głębinowe. Dziewiętnaście minut po mającym miejsce o 01:41 wynurzeniu ponownie dostrzeżono snop reflektora ale pomimo to pozostano na powierzchni. Już za dnia o 11:55 w kwadracie BF 4587 po dostrzeżeniu nadlatującego czterosilnikowego samolotu Helmut Dauter zarządził alarmowe zanurzenie a wkrótce potem w dalszej odległości od jego okrętu detonowały bomby głębinowe. Dwudziestego piątego marca o 06:45 w kwadracie BF 6469 doszło do spotkania z przerywaczem zagród minowych oraz dwoma dozorowcami, w eskorcie których skierowano się w stronę bazy w St. Nazaire. Po osiągnięciu jej redy, co miało miejsce o 12:15 przez trzy godziny stano na kotwicy, po czym o 15:45 ostatecznie zacumowano w prowadzącej do wewnętrznego portu śluzie. W trakcie trwającego ponad dziewięć tygodni patrolu (65 dni) U 448 przepłynął 6.625,5 mili morskiej na i 313,4 mili morskiej pod powierzchnią.
Patrol 2 (17.04.1943 – 26.05.1943)
17.04. U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera o godzinie 16:00 odbił od kei bunkra U-bootów w St. Nazaire, by następnie zgodnie z otrzymanymi rozkazami w ramach drugiego patrolu zwalczać nieprzyjacielską żeglugę na wodach Północnego Atlantyku. O 18:05 po opuszczeniu śluzy i wypłynięciu na zewnętrzną redę spotkano się z U 454 oraz eskortą (złożoną z przerywacza zagród minowych Spbr 175 oraz dwóch dozorowców V 623 i V 620), w towarzystwie których skierowano się w stronę punktu 346. Po jego osiągnięciu, co miało miejsce o 21:50 nastąpiło pożegnanie z dotychczasowymi towarzyszami podróży, po czym U 448 już samotnie skierował się w stronę wyznaczonego mu sektora. Następnego dnia o 03:30 w kwadracie BF 6754 minięto wracający do bazy U 592. Trzy dni później 21 kwietnia o 23:10 na okręcie Dautera odebrano pochodzącą z dowództwa depeszę o następującej treści:
„Nowy punkt docelowy dla Dautera, Thätera, Clausena, Schamonga, Johannsena to AK 53.”.
Następnego dnia na U 448 odebrano kolejną depeszę z BdU o następującej treści:
„U 634, U 514, U 223, U 266, U 377, U 383, U 525, U 707, U 448, U 466, U 186 dnia 25 kwietnia, godzina 08:00 jako grupa Amsel przebywać w linii rozpoznania od AK 2962 do AK 6799. Kurs 260˚, około 150 mil morskich.”.
Dwudziestego szóstego kwietnia o godzinie 08:15 okręt Dautera osiągnął nakazaną pozycję w zgrupowaniu, która w jego przypadku przypadała na kwadrat AK 6726. Tego samego dnia w godzinach wieczornych o 19:21 odebrano następną depeszę z rozkazami o następującej treści:
„Grupa Amsel z okrętami U 634, U 223, U 266, U 377, U 383, U 525, U 709, U 466, U 454, U 359, U 186, U 403 dnia 27 kwietnia godzina 08:00 przebywa w linii rozpoznania od AK 5553 do 9576, kurs 205˚.”.
W tym okresie głównym celem zgrupowania miał być meldowany przez B-Dienst, składający się z 55 statków konwój SC.127, którego eskorta dodatkowo została wzmocniona przez jednostki 4 Grupy Wsparcia. Oprócz w/w wzmocnienia konwój otrzymał też polecenie zmiany trasy, dzięki czemu minął niebezpieczny rejon niezauważony przez żaden z okrętów (U 377 co prawda 28 kwietnia uzyskał kontakt akustyczny ale nie zdołał nawiązać kontaktu wzrokowego gdyż został skutecznie odpędzony przez okręty 4 Grupy Wsparcia). Dwudziestego dziewiątego kwietnia na okrętach zgrupowania Amsel i Specht odebrano kolejną depeszę z dowództwa o następującej treści:
„Grupy Specht i Amsel od 1 maja, godziny 08:00 oczekiwać jednego 9 węzłowego i jednego 8 węzłowego konwoju idącego kursem NO (…).”.
Zgodnie z w/w rozkazem 1 maja o godzinie 10:40 obsadzono przypadającą na kwadrat BC 6558 wyznaczoną pozycję, przystępując niezwłocznie do poszukiwań wroga. Dwa dni później 3 maja w związku z brakiem jakiegokolwiek kontaktu o 16:57 na okręcie Dautera odebrano kolejne rozkazy z BdU o następującej treści:
„Podgrupy Amsel I – IV z oszczędną prędkością marszową obsadzić nowe linie dozoru:
Amsel I: U 638, U 621, U 402, U 574, U 504 od AJ 7944 do 8838.
Amsel II: U 634, U 223, U 266, U 377, U 383 od AJ 976 do BC 3247.
Amsel III: U 709, U 569, U 525, U 468, U 448 od BC 3765 do 6541.
Amsel IV: U 466, U 454, U 359, U 186, U 403 od BC 6949 do 9646.”.
Głównym celem w/w podgrup był konwój ONS.5, którego poszukiwanie było mocno utrudnione przez fatalne warunki pogodowe. Następnego dnia o 08:45 U 448 obsadził przypadającą na kwadrat BC 6541 wyznaczoną mu pozycję, rozpoczynając następnie marsz kursem 87˚. Siódmego maja o godzinie 12:35 po raz kolejny odebrano pochodzącą z BdU depeszę z rozkazami o następującej treści:
„Okręty Amsel, podgrupy III i IV utworzyć grupę Rhein.”.
Głównym celem nowoutworzonej grupy miał być meldowany przez B-Dienst, osłaniany przez grupę eskortową C2, składający się z 46 statków konwój HX.237. Dwa dni później 9 maja o 21:00 w kwadracie CD 3697 doszło do spotkania z U 186. Wkrótce potem na kursie NW dostrzeżono dwie trzymasztowe jednostki, które według przypuszczeń dowódcy mogły należeć do neutralnej Portugalii. Jeszcze tego samego dnia o 23:40 (kwadrat marynarki CE 1419) z pomostu U 448 dostrzeżono idący kursem zachodnim kolejny U-boot, którym był także należący do grupy Rhein U 709. Dziesiątego maja o godzinie 18:30 na przebywającym aktualnie w kwadracie CE 1315 U 448 odebrano pochodzący z U 403 meldunek o kontakcie w CE 2425 z trzema tankowcami, w kierunku których niezwłocznie się skierowano. Niecałą godzinę później o 19:21 odebrano pochodzącą z BdU depeszę o następującej treści:
„Grupa Rhein nie operować przeciwko konwojowi Clausena (U 403).”.
Zgodnie z w/w rozkazem Helmut Dauter zaniechał dalszego marszu w stronę nieprzyjaciela, po czym nakazał obrać kurs prowadzący na poprzednią pozycję. Jeszcze tego samego dnia U 448 otrzymał z dowództwa polecenie dołączenia do składającej się z 13 okrętów grupy Elbe II, której głównym celem w tym okresie był meldowany przez B-Dienst, osłaniany przez Grupę Eskortową B2 wzmocnioną dodatkowo przez 5 Grupę Wsparcia, składający się z 26 statków konwój SC.129. Jedenastego maja zgodnie z rozkazami o godzinie 07:15 obsadzono przypadającą na kwadrat CE 1246 wyznaczoną pozycję w zgrupowaniu. Ponad jedenaście godzin później o 18:33 na U 448 odebrano pochodzący z U 504 meldunek o dostrzeżeniu w CE 1543 nieprzyjacielskiego konwoju, w stronę którego pozycji niezwłocznie się skierowano. O 23:16 na poszukującym wroga okręcie Dautera odebrano kolejny meldunek o kontakcie, tym razem jednak pochodzący z U 359, który w kwadracie CE 1877 dostrzegł nieprzyjaciela. Pomimo bliskiej odległości dzielącej U 448 od podanej pozycji nie udało się jednak odnaleźć konwoju. Następnego dnia wciąż poszukując wroga o 13:30 w kwadracie CE 1386 dostrzeżono przebywający w pobliżu U 525 oraz kolejny niezidentyfikowany U-boot. O 16:14 (kwadrat marynarki CE 2116) z pomostu okrętu Dautera na horyzoncie dostrzeżono chmurę dymu, w kierunku której niezwłocznie się skierowano. O 17:45 w pobliżu dostrzeżono dwa U-booty także idące w stronę konwoju. Dwadzieścia sześć minut później zmierzający w stronę nieprzyjaciela U 448 został wykryty i zmuszony do alarmowego zanurzenia przez wchodzący w skład eskorty konwoju niszczyciel, który po uzyskaniu silnego kontaktu sonarowego o 18:30 przystąpił do wykonywania ataków z wykorzystaniem bomb głębinowych (powstałe na ich skutek uszkodzenia zostały szybko usunięte przez załogę). Po odpłynięciu prześladowcy i mającym miejsce o 22:30 (kwadrat marynarki CE 2122) wynurzeniu podjęto pościg za konwojem, którego nie udało się już jednak ponownie zlokalizować. Trzynastego maja o 15:00 w kwadracie BD 9413 z pomostu U 448 dostrzeżono idący kursem O dowodzony przez Wenzela bliźniaczy U 232. Następnego dnia o godzinie 14:50 (kwadrat marynarki BD 6645) przebywający na pomoście wachtowi zameldowali o dostrzeżeniu dwóch unoszących się na wodzie ciał ubranych w mundury charakterystyczne dla załóg U-bootów oraz mających założone aparaty ratunkowe. Jedno z ciał dzięki odnalezieniu notesu oraz naszywce z nazwiskiem zidentyfikowano jako należące do MtrGfr Scharmanna. Poza tym dzięki przymocowanej do czapki jednego z nich odznace z emblematem okrętu zidentyfikowano ich jednostkę jako U 456, który 12 maja został ciężko uszkodzony torpedą akustyczną NO-84 Fido zrzuconą przez bombowiec B-24 Liberator a następnie jeszcze tego samego dnia w trakcie ucieczki przez niszczycielem HMS Opportune na skutek prawdopodobnie wypadku w trakcie zanurzania poszedł na dno. Na polecenie dowódcy oba ciała wyłowiono z wody, a miejsce gdzie to się stało Helmut Dauter uznał, za prawdopodobną pozycję zatonięcia U 456. O 15:42 na polecenie dowódcy rozpoczęto marsz w stronę punktu spotkania z podwodnym zaopatrzeniowcem, którym w tym okresie był U 459. Piętnastego maja o 10:30 w kwadracie BD 9175 spotkano się U 709, z którym to wspólnie rozpoczęto oczekiwanie na przybycie podwodnego tankowca. W godzinach wieczornych o 19:50 (kwadrat marynarki BD 9171) nawiązano kontakt wzrokowy z U 569 oraz poszukiwanym U 459. Z tego ostatniego w dwóch turach: jednej pomiędzy 21:20 a 00:50 i drugiej pomiędzy 10:15 a 13:55 (już za dnia 16 maja) pobrano 70 m3 paliwa, 3 m3 oleju silnikowego, 2 tony prowiantu oraz nowy odbiornik szerokopasmowy. W trakcie trwania tej operacji doszło do wypadku z udziałem głównego mechanika okrętu Oblt.(Ing) Ehingera, który odniósł obrażenia lewej dłoni, w wyniku których zaokrętowany na U 459 lekarz musiał amputować mu mały palec (pomimo tego zdarzenia pozostał on jednak w służbie). Poza tym przez cały czas próbowano też rozwiązać problem ze szwankującym nadajnikiem, którego przyczyna niesprawności pozostawała nieznana. Dzięki pomocy oddelegowanego z U 459 III WO oraz Funk Maata udało się przywrócić tenże nadajnik do sprawności. Siedemnastego maja o 15:20 (kwadrat marynarki BD 9412) nastąpiło pożegnanie z U 459 ale niespełna półtorej godziny później z powodu ponownej usterki nadajnika Helmut Dauter nakazał powrócić w jego pobliże. Po spotkaniu ponownie rozmontowano nadajnik nie znajdując jednak przyczyny jego zawodności. W trakcie trwania tych prac Helmut Dauter poprosił dowódcę przebywającego w punkcie uzupełniania, wracającego do bazy U 466 aby ten przekazał mu swój odbiornik krótkofalowy, co jednak okazało się niemożliwe do spełnienia, gdyż ten był zepsuty. W związku z tymi problemami Helmut Dauter podjął decyzję o powrocie do bazy o czym też niezwłocznie powiadomił dowództwo, które nakazało mu przekazać nadwyżkę posiadanego paliwa na inne U-booty. Zgodnie z tym poleceniem jeszcze tego samego dnia na U 569 o godzinie 21:30 (kwadrat marynarki BD 8399) przekazano 10 m3 paliwa a 18 maja o 08:30 (kwadrat marynarki BD 5993) na U 650 30 m3 paliwa. Po wykonaniu zadania o 13:20 U 448 rozpoczął marsz powrotny do bazy. Dwudziestego drugiego maja o 10:35 (kwadrat marynarki BF 7552) po dostrzeżeniu nadlatującego samolotu zidentyfikowanego jako typ Boeing wykonano alarmowe zanurzenie, pozostając pod wodą do 11:08. Dwanaście minut później ponownie musiano uciekać pod wodę przed nadlatującym samolotem, który w wykonanym następnie ataku w ślad za okrętem zrzucił na szczęście niecelną serię pięciu bomb głębinowych. O 15:05 płynący od ponad pięćdziesięciu minut z powrotem na powierzchni U 448 ponownie musiał uciekać pod wodę przed nadlatującym samolotem tym razem zidentyfikowanym jako łódź latająca Sunderland. Trzy dni później 25 maja o 12:56 osiągnięto punkt 346 rozpoczynając oczekiwanie na przybycie eskorty, które trwało do następnego dnia do godziny 15:00, kiedy to w jej towarzystwie rozpoczęto marsz w stronę bazy. O 19:45 osiągnięto prowadzącą do St. Nazaire śluzę, kończąc trwający prawie sześć tygodni patrol (39 dni), podczas którego przepłynięto 6.256,8 mili morskiej na i 308,6 mili morskiej pod powierzchnią.
21.07.1943 U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera wraz z U 614 opuścił St. Nazaire kierując się w stronę punktu 346. Po jego osiągnięciu na U 614 wystąpiły problemy z silnikami, które zmusiły go do powrotu wraz z U 448 do bazy, gdzie obie jednostki przybyły jeszcze tego samego dnia.
25.07.1943 U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera wraz z U 614 ponownie opuścił St. Nazaire kierując się w stronę punktu 346. Następnego dnia w kwadracie BF 6779 przeprowadzono próbne zanurzenie podczas którego doszło do silnego przecieku z zewnętrznego zaworu wylotowego szybu wentylacyjnego, co z kolei wymusiło na dowódcy podjęcie decyzji o powrocie do bazy, gdzie przybyto 27 lipca.
01.08.1943 U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera wraz z U 437 o godzinie 16:50 po raz trzeci opuścił St. Nazaire, kierując się w stronę punktu 346. Następnego dnia w kwadracie BF 6779 przeprowadzono próbne zanurzenie, podczas którego wykryto nieszczelność zaworu dennego zbiornika balastowego, która wymusiła na Helmucie Dauterze podjęcie decyzji o powrocie do bazy, gdzie jego okręt przybył 3 sierpnia o godzinie 10:10.
04.08. – 02.09.1943 – przebudowa pomostu U 448 do standardu Turm IV.
Patrol 3 (06.09.1943 – 03.11.1943)
06.09. U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera wraz z U 666 o godzinie 20:20 opuścił prowadzącą do/z St. Nazaire śluzę, by następnie podczas swojego trzeciego patrolu zgodnie z rozkazami dowództwa zwalczać nieprzyjacielską żeglugę na Północnym Atlantyku. Dziesięć minut później na zewnętrznej redzie obie jednostki spotkały się z eskortą, w towarzystwie której skierowały się w stronę kwadratu BF 6779. Następnego dnia po dotarciu na w/w pozycję o godzinie 07:20 U 448 rozpoczął próbne zanurzenie oraz trymowanie okrętu, które wykazało, że jest on przeciążony. Po wynurzeniu i wypompowaniu 1.5 t ze zbiornika (…) o 09:35 wykonano drugie zanurzenie, które tym razem zakończono pomyślnie trymując okręt. O 10:14 nastąpiło pożegnanie z eskortą, po czym już samotnie rozpoczęto marsz w stronę nakazanego sektora. Dziesiątego września poważnemu szkodzeniu uległ detektor Hagenuk, którego pomimo podjętych prób nie udało się naprawić. W związku z tym defektem o 03:10 Helmut Dauter podjął decyzję o przerwaniu patrolu i powrocie do bazy. Dwa dni później 12 września o 18:15 U 448 przybył do St. Nazaire, gdzie niemal z marszu trafił do miejscowej stoczni. Po zakończeniu napraw 14 września wraz z U 223, U 667 i U 267 o godzinie 17:55 ponownie opuszczono bazę, by kontynuować dalej przerwany patrol. Na zewnętrznej redzie w/w jednostki spotkały się z przerywaczem zagród minowych, w eskorcie którego skierowały się w stronę punktu 438. Po jego osiągnięciu, co miało miejsce o 22:45 przerywacz zawrócił do bazy zaś kwadrans później pieczę nad U-bootami objął zespól zewnętrznej eskorty, który zgodnie z rozkazem miał im towarzyszyć do kwadratu BF 6778. Po osiągnięciu w/w pozycji już następnego dnia pomiędzy godziną 07:25 a 08:10 pomyślnie przeprowadzono próbne zanurzenie oraz trymowanie okrętu, po czym po pożegnaniu się z eskortą rozpoczęto indywidualny marsz w stronę wyznaczonego sektora. Dwudziestego pierwszego września o 10:50 (kwadrat marynarki BE 8415) na przebywającym w zanurzeniu U 448 uzyskano kontakt akustyczny z szybko zbliżającymi się jednostkami, którymi po wynurzeniu na peryskopową i przeprowadzonej przez peryskop obserwacji okazały się być portugalskie szkunery gaflowe, których liczbę Helmut Dauter określił na 5 – 6 jednostek. Następnego dnia o 17:45 (kwadrat marynarki BE 8119) po raz pierwszy od wyjścia z bazy udało się uchwycić namiar potrzebny do obliczenia aktualnej pozycji okrętu i porównania jej z pozycją dotychczas zliczaną, co z kolei pozwoliło wykryć błąd wynoszący aż 120 mil morskich. Dwudziestego trzeciego września o 05:50 na kursie 0˚ dostrzeżono światło, w kierunku którego niezwłocznie się skierowano a które to jak stwierdzono o 07:28 należało do płynącego pod balastem, należącego do neutralnej Irlandii statku Irish Pine. Następnego dnia o 11:08 (kwadrat marynarki BD 6755) U 448 przybył do punktu uzupełniania paliwa, gdzie spotkał się z podwodnym tankowcem U 460 oraz przebywającym w jego pobliżu U 610, którym następnie podczas operacji przekazywania paliwa zapewniał osłonę przeciwlotniczą. Tego samego dnia pomiędzy 14:40 a 16:40 (kwadrat marynarki BD 6745) z podwodnego tankowca pobrano 20,5 m3 paliwa oraz świeży prowiant. Pięć minut po zakończeniu operacji uzupełniania zapasów na okręcie Dautera odebrano pochodzącą z BdU depeszę o następującej treści”
„U 279, U 643, U 641, U 731, U 539, U 666, U 758, U 402, U 584, U 419, U 378, U 952, U 645, U 260, U 603, U 275, U 336, U 610, U 448 utworzyć grupę Rossbach i w w/w kolejności dnia 26 września o 16:00 przebywać w linii rozpoznania od AK 2645 do 6817.”.
Dwudziestego szóstego września zgodnie z w/w rozkazem o 17:00 osiągnięto przypadającą na kwadrat AK 6743 wyznaczoną pozycję w linii rozpoznania. Dwa dni później 28 września o 06:45 osiągnięto nową pozycję tym razem przypadającą na kwadrat AK 4569. Następnego dnia o 21:34 na U 448 odebrano kolejną depeszę z dowództwa o następującej treści:
„Grupa Rossbach w kolejności: U 398, U 643, U 641, U 731, U 539, U 666, U 436, U 758, U 584, U 610, U 419, U 378, U 952, U 645, U 260, U 603, U 275, U 448, U 305, U 631 i U 402 dnia 1 października, godz. 10:00 zajmuje pozycje w linii dozoru od AD 8815 do AK 0338.”.
W tym okresie oraz w następnych dniach głównymi celami zgrupowania były meldowane przez B-Dienst następujące konwoje: ON.203 (66 statków, Grupa Eskortowa C4) – opłynął zgrupowanie od północy, ONS.19 (49 statków, Grupa Eskortowa C3) – opłynął zgrupowanie od północy oraz HX.258 (59 statków, Grupa Eskortowa C1) – opłynął zgrupowanie od południa. Trzydziestego września o 14:33 i 14:36 (kwadrat marynarki AK 6169) skutecznie odparto dwa ataki nieprzyjacielskiego samolotu, który wkrótce po ostatnim z nich odleciał do bazy. Pierwszego października o 21:26 (kwadrat marynarki AK 3883) doszło do spotkania i wymiany informacjami z U 305. Następnego dnia o 08:12 U 448osiągnął nową pozycję w zgrupowaniu, która w jego przypadku przypadała na kwadrat AC 8658. W tym okresie głównym przeciwnikiem jednostek grupy Rossbach był osłaniany przez jednostki Grupy Eskortowej B1 wspartej dodatkowo przez okręty 5 Grupy Wsparcia, składający się z 63 statków konwój ON.204. Szóstego października o 12:59 na U 448 odebrano pochodzącą z BdU depeszę o następującej treści:
„Grupa Rossbach w nowym rozstawieniu: U 643, U 641, U 539, U 336, U 448, U 610, U 419, U 279, U 378, U 645, U 260, U 603, U 275, U 631, U 91 i U 437 dnia 08.10., godzina 00:00 przebywać w linii rozpoznania od AK 3973 > AK 9291.”.
Głównym celem w/w grupy były dwa meldowane przez B-Dienst konwoje: HX.259 (41 statków) oraz SC.143 (39 statków osłaniany przez Grupę Eskortową C2). Siódmego października o godzinie 20:00 w kwadracie AK 6273 z pomostu okrętu Dautera po stronie sterburty dostrzeżono maszt należący do nieprzyjacielskiego niszczyciela o którym niezwłocznie zameldowano dowództwu (okręt ten należał do eskorty konwoju SC.143). Dwadzieścia dwie minuty później w ucieczce przed w/w zbliżającym się niszczycielem wykonano alarmowe zanurzenie chowając się pod wodę, gdzie następnie przebywano do 21:32. Dwadzieścia minut po północy następnego dnia w kwadracie AK 6225 z pomostu U 448 dostrzeżono cień nieprzyjacielskiego niszczyciela, którego Helmut Dauter postanowił zaatakować przy pomocy umieszczonej w wyrzutni nr V torpedy akustycznej. Zanim jednak zamiar ten zrealizowano nieprzyjacielska jednostka zniknęła w ścianie deszczu i nie udało się jej już ponownie odnaleźć. Dziewiątego października po uzyskaniu silnego namiaru na zbliżajmy się kontakt lotniczy o 07:25 (kwadrat marynarki AL 5234) wykonano alarmowe zanurzenie. Pięć minut później w odległości 1000 metrów od okrętu detonowała w wodzie seria bomb głębinowych, która silnie nim wstrząsnęła. Tego samego dnia późnym wieczorem o 22:30 odebrano depeszę z dowództwa o następującej treści:
„Okręty grupy Rossbach rozmieścić się od wysokości AK 65 w kierunku zachodnim. Oszczędny marsz ze względu na kończące się paliwo.”.
Zgodnie z tym rozkazem wkrótce potem rozpoczęto marsz w stronę kwadratu AK 65. Dnia 13 października o 22:18 na okręcie Dautera odebrano kolejną depeszę BdU o następującej treści:
„U 470, U 631, U 437, U 309, U 762, U 231, U 91, U 448, U 455, U 267, U 413 i U 608 utworzyć grupę Schlieffen. W następującej kolejności dnia 16 października o godzinie 00:00 przebywać w linii dozoru od AK 0235 do AK 6734.".
W głównym celem w/w grupy były dwa konwoje ON.206 (64 statków, Grupa Eskortowa B6) i ONS.20 (52 statki, 4 Grupa Wsparcia). Szesnastego października o 21:58 obsadzono przypadającą na kwadrat AK 0254 wyznaczoną pozycję, przystępując następnie do jej przemierzania w poszukiwaniu wroga. Tego samego dnia o 23:15 na U 448 odebrano pochodzący z U 426 meldunek o kontakcie w AK 3817 z idącym kursem zachodnim konwojem, którym był ONS.20, przeciwko któremu wkrótce potem podjęto działania. Następnego dnia o 12:35 (kwadrat marynarki AK 2488) na kursie 100˚ dostrzeżono krążącą nad przebywającym w pobliżu innym U-bootem (był nim U 281) łódź latającą (był to należący do 422 Sqn RCAF , noszący oznaczenie JM712 Sunderland ochraniający z powietrza konwój ONS.20). Trzynaście minut później Sunderland skierował się w stronę U 448 i Helmut Dauter zmuszony był wydać rozkaz obsadzenia działek przeciwlotniczych i otworzenia w jego kierunku ognia zaporowego. Pomimo tego ostrzału nieprzyjacielska maszyna o 12:52 wykonała atak zrzucając serię czterech bomb głębinowych, które detonowały po stronie bakburty w odległości zaledwie 10 – 15 metrów. Minutę później odparto kolejny atak, podczas którego na skutek ognia z umieszczonej w części dziobowej Sunderlanda broni pokładowej uszkodzeniu uległy oba zestawy działek kal. 20 mm, z obsługi których OBtsMt Fritz Döhler otrzymał postrzał w głowę, po którym wypadł za burtę a BtsMt Sperber postrzał w lewe przedramię. W trakcie tego ataku nieprzyjacielska maszyna zrzuciła też trzy bomby głębinowe które detonowały na wysokości kambuza nie czyniąc na szczęście jednak żadnych szkód. Poza tym na skutek ostrzału z rufowego działka pokładowego rany postrzałowe odniósł kolejny członek załogi – MtrOGfr Kerper. Chcąc uniknąć dalszych strat w załodze o 12:58 Helmut Dauter wydał rozkaz alarmowego zanurzenia, pozostając następnie pod wodą do 22:03, kiedy to po wynurzeniu rozpoczęto marsz w kierunku południowym, aby na spokojniejszym akwenie przeprowadzić niezbędne naprawy. Z ataków na U 448 także i Sunderland nie wyszedł bez szwanku i po zbliżeniu się do konwoju zmuszony był wodować w jego pobliżu (jego załogę za wyjątkiem 2 zabitych na skutek ostrzału podniósł z wody niszczyciel eskortowy HMS Drury). Osiemnastego października o 21:17 odebrano pochodzącą z BdU depeszę o następującej treści:
„Dauter rozpocząć marsz powrotny.”.
Dwudziestego szóstego października o 21:25 (kwadrat marynarki BE 6572) z pomostu wracającego do bazy U 448 po stronie sterburty dostrzeżono sylwetkę niszczyciela. Trzy minut później zaobserwowano rozbłyski pocisków świetlnych wystrzelonych przez znajdujący się na kursie 0 niszczyciel. O 21:47 dostrzeżono kolejny niszczyciel a osiem minut później w kierunku znajdującej się po stronie bakburty nieprzyjacielskiej jednostki wystrzelono torpedę akustyczną T-V, rejestrując o 22:04 dym lub obłok eksplozji. O 22:12 drugi z niszczycieli otworzył w kierunku U 448 ogień artyleryjski. O 22:19 w kierunku napastnika Helmut Dauter wystrzelił umieszoną w wyrzutni nr II torpedę akustyczną T-V, po czym nakazał wykonać alarmowe zanurzenie, podczas którego zarejestrowano jedną głuchą i dwie silne detonacje a następnie dźwięki trzaskania i gniecenia. Na podstawie tych obserwacji Helmut Dauter zgłosił niepotwierdzone przez aliantów zatopienie dwóch niszczycieli. Już następnego dnia o 05:35 (kwadrat marynarki BE 6573) U 448 z powrotem pojawił się na powierzchni rozpoczynając marsz w kierunku południowym, gdzie zamierzano naładować baterie akumulatorów. Trzeciego listopada o 07:50 osiągnięto punkt 438, gdzie spotkano się z eskortą, w towarzystwie której o 12:12 osiągnięto prowadzącą do St. Nazaire śluzę. W trakcie trwającego ponad osiem tygodni patrolu (58 dni) przepłynięto 6.153 mile morskie na i 1.194 mile morskie pod powierzchnią.
Patrol 4 (14.02.1944 – 14.04.1944)
14.02. U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera wraz z U 962 i U 458 opuścił St. Nazaire, by zgodnie z otrzymanymi rozkazami zwalczać nieprzyjacielską żeglugę na Północnym Atlantyku. Dwudziestego drugiego lutego na okręcie Dautera odebrano pochodzącą z BdU depeszę o następującej treści:
„Poniższe okręty tworzą grupę Preussen kierując się do: AK: U 441 9563 – U 985 9816 – U 963 9973.
U 281 3192 – U 212 3349 – U 91 3555 – U 709 3864 – U 608 3992 – U 264 6383. Wszystkie w BD.
U 256 1415 – U 603 1734 – U 764 4193, U 437 4472 – U 448 5657 – U 262 7131 – U 358 4948 – U 962 7525. Wszystkie w AE.”.
Głównym celem w/w grupy w tym okresie były następujące konwoje: SC 153 (31 statków, Grupy Eskortowe: 3, 6 i C5), HX 279 (59 statków) oraz ON.225 (59 statków), z których dwa ostatnie dwa dzięki przechwyconym i odszyfrowanym depeszom Enigmy opłynęły niebezpieczny rejon niewykryte przez żaden z okrętów. Jakby tego było mało eskorta obu konwoji dodatkowo została wzmocniona przez wysłaną im naprzeciw 1 Grupę Wsparcia. Tydzień później 29 lutego odebrano skierowaną bezpośrednio do U 448 depeszę o następującej treści:
„Dauter obsadzić kwadrat AL 7179.”.
Cztery dni później 4 marca odebrano kolejne rozkazy o następującej treści:
„Dauter nowy punkt docelowy to AD 50, północna część kwadratu.”.
Zgodnie z ostatnimi rozkazami U 448 miał przeprowadzić indywidualny patrol na położonym na południowy – zachód i zachód od wybrzeży Islandii akwenie, gdzie nie napotkał jednak żadnych celów dla swoich torped. Dwudziestego ósmego marca zgodnie z kolejnym poleceniem dowództwa w kwadracie AD 79 przejęto od U 552 obowiązki okrętu meteo. Siódmego kwietnia o 07:55 w kwadracie AK 6581 doszło do spotkania z dowodzonym przez Palmgrena U 741 a jeszcze tego samego dnia o 13:50 z U 970 otrzymano … .Poza tym na pokład tego okrętu przeszedł zaokrętowany na U 448 lekarz Dr Martin Lange, który zbadał FkGfr Reckersa. Tydzień później 14 kwietnia na północny – wschód od Azorów wracający do bazy okręt znalazł się w obszarze działania 7 Grupy Wsparcia z lotniskowcem eskortowym HMS Biter w składzie, która dodatkowo została wzmocniona przez okręty 9 Grupy Wsparcia. Helmut Dauter planował zaatakować lotniskowiec ale w trakcie podejścia w jego stronę został wykryty przez asdik jednego z okrętów eskorty, który o 13:37 przystąpił do polowania na napastnika. Po dwóch godzinach wymykania się wrogowi U 448 ponownie wyszedł na dogodną do ataku na lotniskowiec pozycję ale zanim jednak do tego doszło został wykryty przez należącą do 9 Grupy Wsparcia Kanadyjską fregatę HMCS Swansea, która wraz z należącym do 7 Grupy Wsparcia eskortowcem HMS Pelican przystąpiła do zrzucania bomb głębinowych. Na skutek trwającego dwie i pół godziny intensywnego polowania U 448 odniósł ciężkie uszkodzenia, które zmusiły Helmuta Dautera do wydania rozkazu wynurzenia i przygotowania się do opuszczenia i zatopienia okrętu. Wkrótce po pojawieniu się na powierzchni nieprzyjacielskie jednostki otworzyły w kierunku U 448 ogień (trwał on kilka minut), w wyniku którego zginęło dziewięciu członków załogi. Po około 10 minutach od zatonięcia okrętu (kwadrat marynarki BF 5431) pozostałe przy życiu 42 osoby podniesione zostały z wody przez HMCS Swansea i HMS Pelican.
28.05.1944 w szpitalu w Anglii zmarł OGfr Willi Scherf (ur. 08.03.1922 w Bremie), którego ciało zostało pochowane na cmentarzu w Beachley Mil. (grób nr 59).
Członkowie załogi U 448 polegli w dniu 14.04.1944 (w kolejności alfabetycznej):
Nazwisko i Imię Ranga Data urodzenia Miejsce urodzeniat
Bauer, Ernst MtrOGfr 28.02.1923 ---
Escher, Rolf BtsMt 25.06.1922 ---
Hohn, Emil MaschMt 27.09.1919 ---
Lange Dr., Martin Mar.Oass.Arzt 10.11.1907 ---
Schönrock, Heinz ObGfr 19.02.1923 ---
Schöps, Günter OStrm 19.04.1916 ---
Wille, Walter MtrOGfr 23.06.1922 Augsburg
Willems, Wilhelm ObGfr 22.01.1922 ---
Zintgraf, Albrecht Gfr. 12.07.1924 ---
Członkowie załogi U 448 wzięci do niewoli w dniu 14.04.1944 r (w kolejności alfabetycznej – lista niekompletna):
Nazwisko i Imię Ranga Rok urodzenia Miejsce urodzenia Zmarł
Dauter, Helmut OLt.z.S. 09.08.1919 Danzig 30.04.1987
Ehinger, Norbert OLt.ing --- --- ---
Liebetrau, Otto OLt.z.S. --- --- ---
Mertsch, Hans-Georg Lt.z.S. --- --- ---
Meybohm, Heinrich --- 17.04.1915 Hamburg 21.12.1996
Bibliografia:
http://uboat.net
www.ubootwaffe.net
http://uboatarchive.net/
http://www.wlb-stuttgart.de/seekrieg/chronik.htm
http://www.u-boot-archiv.de/
http://www.u-historia.com/
Blair Clay - Hitlera Wojna U-bootów tom I i II
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Die U-boot-Kommandanten tom 1
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Der U-Boot-Bau auf Deutschen Werften von 1935 bis 1945 tom 2
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Erfolge von September 1939 bis Mai 1945 tom 3
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Verluste von September 1939 bis Mai 1945 tom 4
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Die Ritterkreuzträger der U-Boot-Waffe von 1939 bis Mai 1945 tom 5
Ritschel Herbert - Kurzfassung Kriegstagebücher Deutscher U-boote 1939 - 1945 Band 6 KTB U 223 - U 300
Rohwer Jürgen: Axis Submarine Successes 1939 - 1945
Trojca Waldemar - U-bootwaffe 1939-1945 cz. 1, 2, 3
Wynn Kenneth U-Boot-Operationen im Zweiten Weltkrieg Einsatzgeschichte U1-U510 tom 1
Stocznia: F. Schichau GmbH, Danzig
Numer zamówienia: 1508
Zamówienie: 06.08.1940
Położenie stępki: 01.07.1941
Wodowanie: 23.05.1942
Wcielenie do służby: 01.08.1942
Numer pocztowy: M 19 297
Przebieg służby:
01.08.1942 – 31.01.1943 – 8 Flotylla U-bootów, Danzig (szkolenie załogi)
01.02.1943 – 14.04.1944 – 7 Flotylla U-bootów, St. Nazaire (służba frontowa).
14.04.1944 – Zatopiony na wodach Północnego Atlantyku na północny – wschód od Azorów (pozycja 46.22N, 19.35W) bombami głębinowymi zrzuconymi przez kanadyjską fregatę HMCS Swansea i brytyjski eskortowiec HMS Pelican.
Dowódcy:
01.08.1942 – 14.04.1944 – OL Helmut Dauter
Liczba patroli: 4
Zatopione/uszkodzone statki handlowe: 0/0
Zatopione/uszkodzone okręty wojenne: 0/0
Zestrzelone/uszkodzone samoloty: 1/0
- 14.10.1943 – Sunderland nr burtowy JM712, należący do 422 Sqn RCAF.
Okres służby U 448 przed rozpoczęciem wykonywania patroli bojowych:
02.08. – 30.08.1944 – Danzig – próby okrętu w ramach UAG I.
31.08. – 03.09.1942 – Gotenhafen – próby broni torpedowej w ramach TEK.
04.09. – 05.09.1942 – Danzig – c.d. prób w ramach UAG I.
07.09. – 09.09.1942 – Rønne/Bornholm – próby hydrofonów w ramach UAG-Schall.
10.09. – 12.09.1942 – Kiel – demagnetyzacja okrętu i dewiacja kompasów.
15.09. – 06.10.1942 – Hela – szkolenie w morzu w ramach Agru-Front.
07.10. – 27.10.1942 – Pillau – szkolenie w strzelaniu torpedami w ramach 26 Flotylli U-bootów.
28.10. – 01.11.1942 – Danzig – drobne prace wyposażeniowe realizowane przez stocznię Holm.
02.11. – 11.11.1942 – Gotenhafen – ćwiczenia taktyczne w ramach 27 Flotylli U-bootów
11.11.1942 – niegroźna kolizja z U 634.
12.11. – 06.01.1943 – Danzig – przegląd okrętu oraz prace konserwacyjne realizowane przez stocznię Holm.
07.01. – 10.01.1943 – Danzig – szkolenie w bazie z powodu silnego zamglenia utrudniającego nawigowanie.
13.01. – 14.01.1943 – Rønne/Bornholm – próby hydrofonów w ramach UAG-Schall.
15.01. – 26.01.1943 – Kiel – doposażenie okrętu oraz przystosowanie go do odpalania torped FAT realizowane przez stocznię Kriegsmarinewerft.
27.01. – 29.01.1943 – Kiel – przygotowywanie okrętu do wyjścia na pierwszy patrol.
Patrol 1 (30.01.1943 – 25.03.1943
30.01. U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera wraz z U 529 o godzinie 08:10 opuścił Kiel, by zgodnie z rozkazem w ramach transferu do 7 Flotylli U-bootów z bazą w St. Nazaire przeprowadzić ofensywny patrol na wodach Północnego Atlantyku. Pomiędzy godziną 11:55 a 12:45 stojąc we mgle na rucie nr 15 oba okręty oczekiwały na przybycie eskorty. Następnego dnia o 12:25 w kwadracie AO 4493 doszło do wymiany składu eskorty. Pierwszego lutego o godzinie 15:05 zawinięto do bazy w Kristiansand, gdzie jeszcze tego samego dnia U 448 pobrał 7 ton paliwa. Po przenocowaniu następnego dnia, ponownie wraz z U 529 o godzinie 07:20 opuszczono Kristiansand, kierując się w dalszą drogę. O 08:50 doszło do spotkania z eskortą, która towarzyszyła następnie obu okrętom do godziny 17:05, kiedy to po osiągnięciu kwadratu AN 3195 nastąpiło z nią pożegnanie. Od tego też momentu każdy z U-bootów rozpoczął indywidualny marsz w stronę wyznaczonego mu sektora. Tego samego dnia pomiędzy 18:42 a 20:35 (kwadrat marynarki AN 3190) w związku z wykryciem pracującego w pobliżu radaru aż pięciokrotnie musiano wykonywać alarmowe zanurzenie (jak zapisał w KTB okrętu dowódca nie wszystkie kontakty były samolotami, jeden jak przypuszczał pochodził z zainstalowanego na wybrzeżu Norwegii niemieckiego radaru). Trzeciego lutego o 08:15 (kwadrat marynarki AN 3145) po dostrzeżeniu nadlatującego samolotu zidentyfikowanego jako Hampden wykonano alarmowe zanurzenie, pozostając pod wodą tylko przez osiem minut. Tego samego też dnia pomiędzy godziną 17:50 a 20:00 w kwadracie AN 2397 przeprowadzono próbne głębokie zanurzenie na głębokość A+40 (120 metrów), podczas którego trwania wykryto nieszczelność górnego włazu inspekcyjnego studzienki przedniego peryskopu. W związku z nią Helmut Dauter, którego okręt znajdował się na wysokości bazy w Bergen, postanowił się do niej skierować, aby tam korzystając z miejscowych specjalistów usunąć wykrytą nieszczelność. Następnego dnia o 10:13 minięto wysepkę Hellisøy a niecałe dwie godziny później (12:07) spotkano się z eskortą, w towarzystwie której o godzinie 15:07 osiągnięto Bergen. Po wymienieniu uszczelnienia studzienki peryskopu piątego lutego na wodach pobliskiego fiordu przeprowadzono zakończone pomyślnie próbne zanurzenie na głębokość A+40 (120 metrów). Pomimo potwierdzenia tymi próbami gotowości okrętu do wyjścia na patrol ze względu jednak na brak możliwości sformowania w chwili obecnej eskorty jego wyjście zostało przesunięte na piątek (06.02.). Następnego dnia w towarzystwie okrętu eskorty o 15:30 opuszczono Bergen, kierując się w stronę kwadratu AN 2482. Po jego osiągnięciu, co miało miejsce o godzinie 17:10 pożegnano się z eskortą, po czym już samotnie skierowano się w stronę wód Północnego Atlantyku. Dziewiątego lutego o 17:05 (kwadrat marynarki AF 4468) wymieniono się namiarami pozycyjnym z przebywającym w pobliżu U 405. Sześć dni później 15 lutego o godzinie 09:10 osiągnięto przypadającą na kwadrat AK 3466 nakazaną pozycję, przystępując następnie do jej przemierzania w poszukiwaniu wroga. Tego samego dnia o 21:18 na U 448 odebrano pochodzącą z BdU depeszę o następującej treści:
„U 759, U 405, U 448, U 638, U 359, U 135, U 608, U 376, U 566 i U 659 utworzą grupę Neptun. Okręty dnia 18 lutego, godzina 08:00 w następującej kolejności tworzą linię dozoru od AD 8718 do AK 3497, kurs 235˚, około 100 mil morskich.”.
Głównym celem w/w grupy był eskortowany przez okręty Grupy Eskortowej C3, składający się z 43 statków konwój HX.226. Ze względu jednak na przechwycenie i odszyfrowanie przez aliantów depesz Enigmy jego trasa została zmieniona tak, że żaden z okrętów grupy Neptun nie nawiązał z nim kontaktu. Wracając do okrętu Dautera to 18 lutego o 08:00 rozpoczął on patrolowanie swojego obszaru, który przypadał na kwadrat AD 8788. Panująca w tym dniu cisza na oceanie umożliwiła usunięcie powstałych w ostatnich dniach na górnym pokładzie i pomoście uszkodzeń. Następnego dnia o 17:00 (kwadrat marynarki AK 2353) po raz pierwszy od dwóch tygodni udało się uchwycić namiar potrzebny do ustalenia aktualnej pozycji i porównania jej z pozycją dotychczas zliczaną, co z kolei pozwoliło wykryć błąd wynoszący 50 mil morskich. Dwudziestego lutego na U 448 odebrano dwie pochodzące z dowództwa depesze o następujących treściach:
- o 09:27 – „Grupy Neptun, Ritter i Knappen wbrew dotychczasowym rozkazom z powodu warunków pogodowych pozostać na pozycjach.”,
- o 19:17 – „Grupa Neptun od 22:00 kurs 260˚, prędkość 3 węzły.”.
W tym okresie głównym przeciwnikiem był osłaniany przez Grupę Eskortową B7, składający się z 56 statków konwój SC.120. Dwudziestego czwartego lutego poszukujący wroga okręt Dautera o godzinie 16:16 (kwadrat marynarki AK 1533) zmuszony został do alarmowego zanurzenia oraz półgodzinnego pobytu pod wodą przez nieprzyjacielską łódź latającą Sunderland. Od 27 lutego prowadzono bezskuteczną operację przeciwko, wykrytemu przez U 759 kolejnemu konwojowi, którym był osłaniany przez Grupę Eskortową B6, składający się z 62 statków HX.227. Następnego dnia na poszukującym wroga U 448 odebrano następną depeszę z BdU o następującej treści:
„Dauter, Förster, Bernbeck, Lohmann i Fraatz dołączyć do grupy Wildfang. Od 3 marca przebywać w linii dozoru od AJ 4686 do 1912.”.
Głównym celem tego zgrupowania miały być wszystkie płynące północna rutą konwoje. Tuż po północy drugiego marca na przebywającym aktualnie w kwadracie AK 1542 okręcie Dautera odebrano pochodzący z U 608 meldunek o kontakcie z wrogiem, w stronę którego pozycji niezwłocznie się skierowano. Meldowanym nieprzyjacielem był osłaniany przez Grupę Eskortową B5, składający się z 52 statków konwój ON.168. O 15:00 osiągnięto pozycję (kwadrat marynarki AJ 3244), gdzie spodziewano się zastać wrogi konwój, którego jednak nie odnaleziono. Następnego dnia w związku z brakiem kontaktu z wrogiem o 23:00 (kwadrat marynarki AJ 2837) Helmut Dauter zakończył jego poszukiwania. Trzy dni później 6 marca o godzinie 13:05 na przebywającym aktualnie w kwadracie AJ 6296 U 448 odebrano pochodzący z U 405 meldunek o kontakcie z wrogiem w AK 4449, w stronę którego pozycji niezwłocznie się on skierował (marsz ten utrudniony był przez padający śnieg ograniczający widoczność). Meldowanym tym razem nieprzyjacielem był osłaniany przez Grupę Eskortową A3, składający się z 59 statków konwój SC.121. O 20:37 w kwadracie AK 7274 poszukujący wroga okręt Dautera wykonał alarmowe zanurzenie chowając się pod wodę przed znajdującym się na kursie 0˚ nieprzyjacielskim niszczycielem. O 22:06 w związku z kiepską widocznością (opady śniegu) utrudniającą prowadzenie obserwacji przez peryskop Helmut Dauter zarządził wynurzenie. Siódmego marca o 01:15 i 05:41 na poszukującym wroga U 448 odebrano dwa pochodzące z U 560 i U 230 meldunki o kontakcie z nieprzyjacielem. O 15:23 znajdujący się w kwadracie AK 0115 okręt Dautera ponownie wykonał alarmowe zanurzenie chowając się pod wodę przed znajdującą się na kursie 0˚ nieprzyjacielską korwetą. Pomimo trwającego niemal półtorej godziny pobytu pod wodą nie uzyskano jednak jak się spodziewano kontaktu z konwojem i w związku z czym Helmut Dauter zarządził wynurzenie a następnie z powodu m.in. problemów z bakburtowym dieslem oraz niskim stanem paliwa przerwanie jego dalszych poszukiwań. O 18:32 rozpoczęto marsz w kierunku punktu spotkania z podwodnym zaopatrzeniowcem. Pięć dni później 12 marca o godzinie 13:40 w kwadracie BD 2699 dostrzeżono sylwetkę podwodnego zaopatrzeniowca, którym był U 119, z którym to następnie wymieniono się sygnałami rozpoznawczymi. Jedenaście minut później na kursie 120˚ dostrzeżono chmurę dymu, w kierunku której niezwłocznie się skierowano. O 16:21 (kwadrat marynarki BD 3744) zidentyfikowano kontakt jako odległy o 13 mil morskich, idący z prędkością ca. 15 węzłów samotny statek handlowy, z którym o 21:45 ostatecznie utracono kontakt. Trzynastego marca o 16:00 w kwadracie BD 3478 spotkano się z U 405, z którym to następnie wspólnie poszukiwano U 119. O 20:00 (kwadrat marynarki BD 2696) U 448 nawiązał kontakt wzrokowy z grupą czterech U-bootów, w której znajdował się m.in. poszukiwany U 119. Ze względu jednak na zapadające ciemności przy pomocy lamp sygnałowych ustalono, że operacja uzupełniania zapasów rozpocznie się następnego dnia. Po nadejściu jednak dnia okazało się, że ponownie utracono kontakt z zaopatrzeniowcem i pozostałymi jednostkami, które odnaleziono dopiero o 22:56 (kwadrat marynarki BD 3477). Ze względu jednak na wzburzone morze zarówno tego jak i w dwóch następnych dniach operacja przekazywania zaopatrzenia nie była możliwa do zrealizowania. Dopiero 17 marca pomiędzy 13:10 a 15:20 w kwadracie BD 3725 U 448 pobrał z U 119 ca. 15 m3 paliwa, po czym kwadrans później rozpoczął rejs powrotny do bazy. Dwudziestego marca o 15:02 (kwadrat marynarki BD 6189) wykonano alarmowe zanurzenie przed nadlatującą łodzią latającą typu Sunderland, pozostając następnie pod wodą tylko przez dwadzieścia dziewięć minut. Dwa dni później 22 marca po dostrzeżeniu o godzinie 00:55 (kwadrat marynarki BF 4582) zbliżającego się snopu reflektora lotniczego wykonano alarmowe zanurzenie. Wkrótce potem w pobliżu okrętu wybuchły trzy bomby głębinowe. Dziewiętnaście minut po mającym miejsce o 01:41 wynurzeniu ponownie dostrzeżono snop reflektora ale pomimo to pozostano na powierzchni. Już za dnia o 11:55 w kwadracie BF 4587 po dostrzeżeniu nadlatującego czterosilnikowego samolotu Helmut Dauter zarządził alarmowe zanurzenie a wkrótce potem w dalszej odległości od jego okrętu detonowały bomby głębinowe. Dwudziestego piątego marca o 06:45 w kwadracie BF 6469 doszło do spotkania z przerywaczem zagród minowych oraz dwoma dozorowcami, w eskorcie których skierowano się w stronę bazy w St. Nazaire. Po osiągnięciu jej redy, co miało miejsce o 12:15 przez trzy godziny stano na kotwicy, po czym o 15:45 ostatecznie zacumowano w prowadzącej do wewnętrznego portu śluzie. W trakcie trwającego ponad dziewięć tygodni patrolu (65 dni) U 448 przepłynął 6.625,5 mili morskiej na i 313,4 mili morskiej pod powierzchnią.
Patrol 2 (17.04.1943 – 26.05.1943)
17.04. U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera o godzinie 16:00 odbił od kei bunkra U-bootów w St. Nazaire, by następnie zgodnie z otrzymanymi rozkazami w ramach drugiego patrolu zwalczać nieprzyjacielską żeglugę na wodach Północnego Atlantyku. O 18:05 po opuszczeniu śluzy i wypłynięciu na zewnętrzną redę spotkano się z U 454 oraz eskortą (złożoną z przerywacza zagród minowych Spbr 175 oraz dwóch dozorowców V 623 i V 620), w towarzystwie których skierowano się w stronę punktu 346. Po jego osiągnięciu, co miało miejsce o 21:50 nastąpiło pożegnanie z dotychczasowymi towarzyszami podróży, po czym U 448 już samotnie skierował się w stronę wyznaczonego mu sektora. Następnego dnia o 03:30 w kwadracie BF 6754 minięto wracający do bazy U 592. Trzy dni później 21 kwietnia o 23:10 na okręcie Dautera odebrano pochodzącą z dowództwa depeszę o następującej treści:
„Nowy punkt docelowy dla Dautera, Thätera, Clausena, Schamonga, Johannsena to AK 53.”.
Następnego dnia na U 448 odebrano kolejną depeszę z BdU o następującej treści:
„U 634, U 514, U 223, U 266, U 377, U 383, U 525, U 707, U 448, U 466, U 186 dnia 25 kwietnia, godzina 08:00 jako grupa Amsel przebywać w linii rozpoznania od AK 2962 do AK 6799. Kurs 260˚, około 150 mil morskich.”.
Dwudziestego szóstego kwietnia o godzinie 08:15 okręt Dautera osiągnął nakazaną pozycję w zgrupowaniu, która w jego przypadku przypadała na kwadrat AK 6726. Tego samego dnia w godzinach wieczornych o 19:21 odebrano następną depeszę z rozkazami o następującej treści:
„Grupa Amsel z okrętami U 634, U 223, U 266, U 377, U 383, U 525, U 709, U 466, U 454, U 359, U 186, U 403 dnia 27 kwietnia godzina 08:00 przebywa w linii rozpoznania od AK 5553 do 9576, kurs 205˚.”.
W tym okresie głównym celem zgrupowania miał być meldowany przez B-Dienst, składający się z 55 statków konwój SC.127, którego eskorta dodatkowo została wzmocniona przez jednostki 4 Grupy Wsparcia. Oprócz w/w wzmocnienia konwój otrzymał też polecenie zmiany trasy, dzięki czemu minął niebezpieczny rejon niezauważony przez żaden z okrętów (U 377 co prawda 28 kwietnia uzyskał kontakt akustyczny ale nie zdołał nawiązać kontaktu wzrokowego gdyż został skutecznie odpędzony przez okręty 4 Grupy Wsparcia). Dwudziestego dziewiątego kwietnia na okrętach zgrupowania Amsel i Specht odebrano kolejną depeszę z dowództwa o następującej treści:
„Grupy Specht i Amsel od 1 maja, godziny 08:00 oczekiwać jednego 9 węzłowego i jednego 8 węzłowego konwoju idącego kursem NO (…).”.
Zgodnie z w/w rozkazem 1 maja o godzinie 10:40 obsadzono przypadającą na kwadrat BC 6558 wyznaczoną pozycję, przystępując niezwłocznie do poszukiwań wroga. Dwa dni później 3 maja w związku z brakiem jakiegokolwiek kontaktu o 16:57 na okręcie Dautera odebrano kolejne rozkazy z BdU o następującej treści:
„Podgrupy Amsel I – IV z oszczędną prędkością marszową obsadzić nowe linie dozoru:
Amsel I: U 638, U 621, U 402, U 574, U 504 od AJ 7944 do 8838.
Amsel II: U 634, U 223, U 266, U 377, U 383 od AJ 976 do BC 3247.
Amsel III: U 709, U 569, U 525, U 468, U 448 od BC 3765 do 6541.
Amsel IV: U 466, U 454, U 359, U 186, U 403 od BC 6949 do 9646.”.
Głównym celem w/w podgrup był konwój ONS.5, którego poszukiwanie było mocno utrudnione przez fatalne warunki pogodowe. Następnego dnia o 08:45 U 448 obsadził przypadającą na kwadrat BC 6541 wyznaczoną mu pozycję, rozpoczynając następnie marsz kursem 87˚. Siódmego maja o godzinie 12:35 po raz kolejny odebrano pochodzącą z BdU depeszę z rozkazami o następującej treści:
„Okręty Amsel, podgrupy III i IV utworzyć grupę Rhein.”.
Głównym celem nowoutworzonej grupy miał być meldowany przez B-Dienst, osłaniany przez grupę eskortową C2, składający się z 46 statków konwój HX.237. Dwa dni później 9 maja o 21:00 w kwadracie CD 3697 doszło do spotkania z U 186. Wkrótce potem na kursie NW dostrzeżono dwie trzymasztowe jednostki, które według przypuszczeń dowódcy mogły należeć do neutralnej Portugalii. Jeszcze tego samego dnia o 23:40 (kwadrat marynarki CE 1419) z pomostu U 448 dostrzeżono idący kursem zachodnim kolejny U-boot, którym był także należący do grupy Rhein U 709. Dziesiątego maja o godzinie 18:30 na przebywającym aktualnie w kwadracie CE 1315 U 448 odebrano pochodzący z U 403 meldunek o kontakcie w CE 2425 z trzema tankowcami, w kierunku których niezwłocznie się skierowano. Niecałą godzinę później o 19:21 odebrano pochodzącą z BdU depeszę o następującej treści:
„Grupa Rhein nie operować przeciwko konwojowi Clausena (U 403).”.
Zgodnie z w/w rozkazem Helmut Dauter zaniechał dalszego marszu w stronę nieprzyjaciela, po czym nakazał obrać kurs prowadzący na poprzednią pozycję. Jeszcze tego samego dnia U 448 otrzymał z dowództwa polecenie dołączenia do składającej się z 13 okrętów grupy Elbe II, której głównym celem w tym okresie był meldowany przez B-Dienst, osłaniany przez Grupę Eskortową B2 wzmocnioną dodatkowo przez 5 Grupę Wsparcia, składający się z 26 statków konwój SC.129. Jedenastego maja zgodnie z rozkazami o godzinie 07:15 obsadzono przypadającą na kwadrat CE 1246 wyznaczoną pozycję w zgrupowaniu. Ponad jedenaście godzin później o 18:33 na U 448 odebrano pochodzący z U 504 meldunek o dostrzeżeniu w CE 1543 nieprzyjacielskiego konwoju, w stronę którego pozycji niezwłocznie się skierowano. O 23:16 na poszukującym wroga okręcie Dautera odebrano kolejny meldunek o kontakcie, tym razem jednak pochodzący z U 359, który w kwadracie CE 1877 dostrzegł nieprzyjaciela. Pomimo bliskiej odległości dzielącej U 448 od podanej pozycji nie udało się jednak odnaleźć konwoju. Następnego dnia wciąż poszukując wroga o 13:30 w kwadracie CE 1386 dostrzeżono przebywający w pobliżu U 525 oraz kolejny niezidentyfikowany U-boot. O 16:14 (kwadrat marynarki CE 2116) z pomostu okrętu Dautera na horyzoncie dostrzeżono chmurę dymu, w kierunku której niezwłocznie się skierowano. O 17:45 w pobliżu dostrzeżono dwa U-booty także idące w stronę konwoju. Dwadzieścia sześć minut później zmierzający w stronę nieprzyjaciela U 448 został wykryty i zmuszony do alarmowego zanurzenia przez wchodzący w skład eskorty konwoju niszczyciel, który po uzyskaniu silnego kontaktu sonarowego o 18:30 przystąpił do wykonywania ataków z wykorzystaniem bomb głębinowych (powstałe na ich skutek uszkodzenia zostały szybko usunięte przez załogę). Po odpłynięciu prześladowcy i mającym miejsce o 22:30 (kwadrat marynarki CE 2122) wynurzeniu podjęto pościg za konwojem, którego nie udało się już jednak ponownie zlokalizować. Trzynastego maja o 15:00 w kwadracie BD 9413 z pomostu U 448 dostrzeżono idący kursem O dowodzony przez Wenzela bliźniaczy U 232. Następnego dnia o godzinie 14:50 (kwadrat marynarki BD 6645) przebywający na pomoście wachtowi zameldowali o dostrzeżeniu dwóch unoszących się na wodzie ciał ubranych w mundury charakterystyczne dla załóg U-bootów oraz mających założone aparaty ratunkowe. Jedno z ciał dzięki odnalezieniu notesu oraz naszywce z nazwiskiem zidentyfikowano jako należące do MtrGfr Scharmanna. Poza tym dzięki przymocowanej do czapki jednego z nich odznace z emblematem okrętu zidentyfikowano ich jednostkę jako U 456, który 12 maja został ciężko uszkodzony torpedą akustyczną NO-84 Fido zrzuconą przez bombowiec B-24 Liberator a następnie jeszcze tego samego dnia w trakcie ucieczki przez niszczycielem HMS Opportune na skutek prawdopodobnie wypadku w trakcie zanurzania poszedł na dno. Na polecenie dowódcy oba ciała wyłowiono z wody, a miejsce gdzie to się stało Helmut Dauter uznał, za prawdopodobną pozycję zatonięcia U 456. O 15:42 na polecenie dowódcy rozpoczęto marsz w stronę punktu spotkania z podwodnym zaopatrzeniowcem, którym w tym okresie był U 459. Piętnastego maja o 10:30 w kwadracie BD 9175 spotkano się U 709, z którym to wspólnie rozpoczęto oczekiwanie na przybycie podwodnego tankowca. W godzinach wieczornych o 19:50 (kwadrat marynarki BD 9171) nawiązano kontakt wzrokowy z U 569 oraz poszukiwanym U 459. Z tego ostatniego w dwóch turach: jednej pomiędzy 21:20 a 00:50 i drugiej pomiędzy 10:15 a 13:55 (już za dnia 16 maja) pobrano 70 m3 paliwa, 3 m3 oleju silnikowego, 2 tony prowiantu oraz nowy odbiornik szerokopasmowy. W trakcie trwania tej operacji doszło do wypadku z udziałem głównego mechanika okrętu Oblt.(Ing) Ehingera, który odniósł obrażenia lewej dłoni, w wyniku których zaokrętowany na U 459 lekarz musiał amputować mu mały palec (pomimo tego zdarzenia pozostał on jednak w służbie). Poza tym przez cały czas próbowano też rozwiązać problem ze szwankującym nadajnikiem, którego przyczyna niesprawności pozostawała nieznana. Dzięki pomocy oddelegowanego z U 459 III WO oraz Funk Maata udało się przywrócić tenże nadajnik do sprawności. Siedemnastego maja o 15:20 (kwadrat marynarki BD 9412) nastąpiło pożegnanie z U 459 ale niespełna półtorej godziny później z powodu ponownej usterki nadajnika Helmut Dauter nakazał powrócić w jego pobliże. Po spotkaniu ponownie rozmontowano nadajnik nie znajdując jednak przyczyny jego zawodności. W trakcie trwania tych prac Helmut Dauter poprosił dowódcę przebywającego w punkcie uzupełniania, wracającego do bazy U 466 aby ten przekazał mu swój odbiornik krótkofalowy, co jednak okazało się niemożliwe do spełnienia, gdyż ten był zepsuty. W związku z tymi problemami Helmut Dauter podjął decyzję o powrocie do bazy o czym też niezwłocznie powiadomił dowództwo, które nakazało mu przekazać nadwyżkę posiadanego paliwa na inne U-booty. Zgodnie z tym poleceniem jeszcze tego samego dnia na U 569 o godzinie 21:30 (kwadrat marynarki BD 8399) przekazano 10 m3 paliwa a 18 maja o 08:30 (kwadrat marynarki BD 5993) na U 650 30 m3 paliwa. Po wykonaniu zadania o 13:20 U 448 rozpoczął marsz powrotny do bazy. Dwudziestego drugiego maja o 10:35 (kwadrat marynarki BF 7552) po dostrzeżeniu nadlatującego samolotu zidentyfikowanego jako typ Boeing wykonano alarmowe zanurzenie, pozostając pod wodą do 11:08. Dwanaście minut później ponownie musiano uciekać pod wodę przed nadlatującym samolotem, który w wykonanym następnie ataku w ślad za okrętem zrzucił na szczęście niecelną serię pięciu bomb głębinowych. O 15:05 płynący od ponad pięćdziesięciu minut z powrotem na powierzchni U 448 ponownie musiał uciekać pod wodę przed nadlatującym samolotem tym razem zidentyfikowanym jako łódź latająca Sunderland. Trzy dni później 25 maja o 12:56 osiągnięto punkt 346 rozpoczynając oczekiwanie na przybycie eskorty, które trwało do następnego dnia do godziny 15:00, kiedy to w jej towarzystwie rozpoczęto marsz w stronę bazy. O 19:45 osiągnięto prowadzącą do St. Nazaire śluzę, kończąc trwający prawie sześć tygodni patrol (39 dni), podczas którego przepłynięto 6.256,8 mili morskiej na i 308,6 mili morskiej pod powierzchnią.
21.07.1943 U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera wraz z U 614 opuścił St. Nazaire kierując się w stronę punktu 346. Po jego osiągnięciu na U 614 wystąpiły problemy z silnikami, które zmusiły go do powrotu wraz z U 448 do bazy, gdzie obie jednostki przybyły jeszcze tego samego dnia.
25.07.1943 U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera wraz z U 614 ponownie opuścił St. Nazaire kierując się w stronę punktu 346. Następnego dnia w kwadracie BF 6779 przeprowadzono próbne zanurzenie podczas którego doszło do silnego przecieku z zewnętrznego zaworu wylotowego szybu wentylacyjnego, co z kolei wymusiło na dowódcy podjęcie decyzji o powrocie do bazy, gdzie przybyto 27 lipca.
01.08.1943 U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera wraz z U 437 o godzinie 16:50 po raz trzeci opuścił St. Nazaire, kierując się w stronę punktu 346. Następnego dnia w kwadracie BF 6779 przeprowadzono próbne zanurzenie, podczas którego wykryto nieszczelność zaworu dennego zbiornika balastowego, która wymusiła na Helmucie Dauterze podjęcie decyzji o powrocie do bazy, gdzie jego okręt przybył 3 sierpnia o godzinie 10:10.
04.08. – 02.09.1943 – przebudowa pomostu U 448 do standardu Turm IV.
Patrol 3 (06.09.1943 – 03.11.1943)
06.09. U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera wraz z U 666 o godzinie 20:20 opuścił prowadzącą do/z St. Nazaire śluzę, by następnie podczas swojego trzeciego patrolu zgodnie z rozkazami dowództwa zwalczać nieprzyjacielską żeglugę na Północnym Atlantyku. Dziesięć minut później na zewnętrznej redzie obie jednostki spotkały się z eskortą, w towarzystwie której skierowały się w stronę kwadratu BF 6779. Następnego dnia po dotarciu na w/w pozycję o godzinie 07:20 U 448 rozpoczął próbne zanurzenie oraz trymowanie okrętu, które wykazało, że jest on przeciążony. Po wynurzeniu i wypompowaniu 1.5 t ze zbiornika (…) o 09:35 wykonano drugie zanurzenie, które tym razem zakończono pomyślnie trymując okręt. O 10:14 nastąpiło pożegnanie z eskortą, po czym już samotnie rozpoczęto marsz w stronę nakazanego sektora. Dziesiątego września poważnemu szkodzeniu uległ detektor Hagenuk, którego pomimo podjętych prób nie udało się naprawić. W związku z tym defektem o 03:10 Helmut Dauter podjął decyzję o przerwaniu patrolu i powrocie do bazy. Dwa dni później 12 września o 18:15 U 448 przybył do St. Nazaire, gdzie niemal z marszu trafił do miejscowej stoczni. Po zakończeniu napraw 14 września wraz z U 223, U 667 i U 267 o godzinie 17:55 ponownie opuszczono bazę, by kontynuować dalej przerwany patrol. Na zewnętrznej redzie w/w jednostki spotkały się z przerywaczem zagród minowych, w eskorcie którego skierowały się w stronę punktu 438. Po jego osiągnięciu, co miało miejsce o 22:45 przerywacz zawrócił do bazy zaś kwadrans później pieczę nad U-bootami objął zespól zewnętrznej eskorty, który zgodnie z rozkazem miał im towarzyszyć do kwadratu BF 6778. Po osiągnięciu w/w pozycji już następnego dnia pomiędzy godziną 07:25 a 08:10 pomyślnie przeprowadzono próbne zanurzenie oraz trymowanie okrętu, po czym po pożegnaniu się z eskortą rozpoczęto indywidualny marsz w stronę wyznaczonego sektora. Dwudziestego pierwszego września o 10:50 (kwadrat marynarki BE 8415) na przebywającym w zanurzeniu U 448 uzyskano kontakt akustyczny z szybko zbliżającymi się jednostkami, którymi po wynurzeniu na peryskopową i przeprowadzonej przez peryskop obserwacji okazały się być portugalskie szkunery gaflowe, których liczbę Helmut Dauter określił na 5 – 6 jednostek. Następnego dnia o 17:45 (kwadrat marynarki BE 8119) po raz pierwszy od wyjścia z bazy udało się uchwycić namiar potrzebny do obliczenia aktualnej pozycji okrętu i porównania jej z pozycją dotychczas zliczaną, co z kolei pozwoliło wykryć błąd wynoszący aż 120 mil morskich. Dwudziestego trzeciego września o 05:50 na kursie 0˚ dostrzeżono światło, w kierunku którego niezwłocznie się skierowano a które to jak stwierdzono o 07:28 należało do płynącego pod balastem, należącego do neutralnej Irlandii statku Irish Pine. Następnego dnia o 11:08 (kwadrat marynarki BD 6755) U 448 przybył do punktu uzupełniania paliwa, gdzie spotkał się z podwodnym tankowcem U 460 oraz przebywającym w jego pobliżu U 610, którym następnie podczas operacji przekazywania paliwa zapewniał osłonę przeciwlotniczą. Tego samego dnia pomiędzy 14:40 a 16:40 (kwadrat marynarki BD 6745) z podwodnego tankowca pobrano 20,5 m3 paliwa oraz świeży prowiant. Pięć minut po zakończeniu operacji uzupełniania zapasów na okręcie Dautera odebrano pochodzącą z BdU depeszę o następującej treści”
„U 279, U 643, U 641, U 731, U 539, U 666, U 758, U 402, U 584, U 419, U 378, U 952, U 645, U 260, U 603, U 275, U 336, U 610, U 448 utworzyć grupę Rossbach i w w/w kolejności dnia 26 września o 16:00 przebywać w linii rozpoznania od AK 2645 do 6817.”.
Dwudziestego szóstego września zgodnie z w/w rozkazem o 17:00 osiągnięto przypadającą na kwadrat AK 6743 wyznaczoną pozycję w linii rozpoznania. Dwa dni później 28 września o 06:45 osiągnięto nową pozycję tym razem przypadającą na kwadrat AK 4569. Następnego dnia o 21:34 na U 448 odebrano kolejną depeszę z dowództwa o następującej treści:
„Grupa Rossbach w kolejności: U 398, U 643, U 641, U 731, U 539, U 666, U 436, U 758, U 584, U 610, U 419, U 378, U 952, U 645, U 260, U 603, U 275, U 448, U 305, U 631 i U 402 dnia 1 października, godz. 10:00 zajmuje pozycje w linii dozoru od AD 8815 do AK 0338.”.
W tym okresie oraz w następnych dniach głównymi celami zgrupowania były meldowane przez B-Dienst następujące konwoje: ON.203 (66 statków, Grupa Eskortowa C4) – opłynął zgrupowanie od północy, ONS.19 (49 statków, Grupa Eskortowa C3) – opłynął zgrupowanie od północy oraz HX.258 (59 statków, Grupa Eskortowa C1) – opłynął zgrupowanie od południa. Trzydziestego września o 14:33 i 14:36 (kwadrat marynarki AK 6169) skutecznie odparto dwa ataki nieprzyjacielskiego samolotu, który wkrótce po ostatnim z nich odleciał do bazy. Pierwszego października o 21:26 (kwadrat marynarki AK 3883) doszło do spotkania i wymiany informacjami z U 305. Następnego dnia o 08:12 U 448osiągnął nową pozycję w zgrupowaniu, która w jego przypadku przypadała na kwadrat AC 8658. W tym okresie głównym przeciwnikiem jednostek grupy Rossbach był osłaniany przez jednostki Grupy Eskortowej B1 wspartej dodatkowo przez okręty 5 Grupy Wsparcia, składający się z 63 statków konwój ON.204. Szóstego października o 12:59 na U 448 odebrano pochodzącą z BdU depeszę o następującej treści:
„Grupa Rossbach w nowym rozstawieniu: U 643, U 641, U 539, U 336, U 448, U 610, U 419, U 279, U 378, U 645, U 260, U 603, U 275, U 631, U 91 i U 437 dnia 08.10., godzina 00:00 przebywać w linii rozpoznania od AK 3973 > AK 9291.”.
Głównym celem w/w grupy były dwa meldowane przez B-Dienst konwoje: HX.259 (41 statków) oraz SC.143 (39 statków osłaniany przez Grupę Eskortową C2). Siódmego października o godzinie 20:00 w kwadracie AK 6273 z pomostu okrętu Dautera po stronie sterburty dostrzeżono maszt należący do nieprzyjacielskiego niszczyciela o którym niezwłocznie zameldowano dowództwu (okręt ten należał do eskorty konwoju SC.143). Dwadzieścia dwie minuty później w ucieczce przed w/w zbliżającym się niszczycielem wykonano alarmowe zanurzenie chowając się pod wodę, gdzie następnie przebywano do 21:32. Dwadzieścia minut po północy następnego dnia w kwadracie AK 6225 z pomostu U 448 dostrzeżono cień nieprzyjacielskiego niszczyciela, którego Helmut Dauter postanowił zaatakować przy pomocy umieszczonej w wyrzutni nr V torpedy akustycznej. Zanim jednak zamiar ten zrealizowano nieprzyjacielska jednostka zniknęła w ścianie deszczu i nie udało się jej już ponownie odnaleźć. Dziewiątego października po uzyskaniu silnego namiaru na zbliżajmy się kontakt lotniczy o 07:25 (kwadrat marynarki AL 5234) wykonano alarmowe zanurzenie. Pięć minut później w odległości 1000 metrów od okrętu detonowała w wodzie seria bomb głębinowych, która silnie nim wstrząsnęła. Tego samego dnia późnym wieczorem o 22:30 odebrano depeszę z dowództwa o następującej treści:
„Okręty grupy Rossbach rozmieścić się od wysokości AK 65 w kierunku zachodnim. Oszczędny marsz ze względu na kończące się paliwo.”.
Zgodnie z tym rozkazem wkrótce potem rozpoczęto marsz w stronę kwadratu AK 65. Dnia 13 października o 22:18 na okręcie Dautera odebrano kolejną depeszę BdU o następującej treści:
„U 470, U 631, U 437, U 309, U 762, U 231, U 91, U 448, U 455, U 267, U 413 i U 608 utworzyć grupę Schlieffen. W następującej kolejności dnia 16 października o godzinie 00:00 przebywać w linii dozoru od AK 0235 do AK 6734.".
W głównym celem w/w grupy były dwa konwoje ON.206 (64 statków, Grupa Eskortowa B6) i ONS.20 (52 statki, 4 Grupa Wsparcia). Szesnastego października o 21:58 obsadzono przypadającą na kwadrat AK 0254 wyznaczoną pozycję, przystępując następnie do jej przemierzania w poszukiwaniu wroga. Tego samego dnia o 23:15 na U 448 odebrano pochodzący z U 426 meldunek o kontakcie w AK 3817 z idącym kursem zachodnim konwojem, którym był ONS.20, przeciwko któremu wkrótce potem podjęto działania. Następnego dnia o 12:35 (kwadrat marynarki AK 2488) na kursie 100˚ dostrzeżono krążącą nad przebywającym w pobliżu innym U-bootem (był nim U 281) łódź latającą (był to należący do 422 Sqn RCAF , noszący oznaczenie JM712 Sunderland ochraniający z powietrza konwój ONS.20). Trzynaście minut później Sunderland skierował się w stronę U 448 i Helmut Dauter zmuszony był wydać rozkaz obsadzenia działek przeciwlotniczych i otworzenia w jego kierunku ognia zaporowego. Pomimo tego ostrzału nieprzyjacielska maszyna o 12:52 wykonała atak zrzucając serię czterech bomb głębinowych, które detonowały po stronie bakburty w odległości zaledwie 10 – 15 metrów. Minutę później odparto kolejny atak, podczas którego na skutek ognia z umieszczonej w części dziobowej Sunderlanda broni pokładowej uszkodzeniu uległy oba zestawy działek kal. 20 mm, z obsługi których OBtsMt Fritz Döhler otrzymał postrzał w głowę, po którym wypadł za burtę a BtsMt Sperber postrzał w lewe przedramię. W trakcie tego ataku nieprzyjacielska maszyna zrzuciła też trzy bomby głębinowe które detonowały na wysokości kambuza nie czyniąc na szczęście jednak żadnych szkód. Poza tym na skutek ostrzału z rufowego działka pokładowego rany postrzałowe odniósł kolejny członek załogi – MtrOGfr Kerper. Chcąc uniknąć dalszych strat w załodze o 12:58 Helmut Dauter wydał rozkaz alarmowego zanurzenia, pozostając następnie pod wodą do 22:03, kiedy to po wynurzeniu rozpoczęto marsz w kierunku południowym, aby na spokojniejszym akwenie przeprowadzić niezbędne naprawy. Z ataków na U 448 także i Sunderland nie wyszedł bez szwanku i po zbliżeniu się do konwoju zmuszony był wodować w jego pobliżu (jego załogę za wyjątkiem 2 zabitych na skutek ostrzału podniósł z wody niszczyciel eskortowy HMS Drury). Osiemnastego października o 21:17 odebrano pochodzącą z BdU depeszę o następującej treści:
„Dauter rozpocząć marsz powrotny.”.
Dwudziestego szóstego października o 21:25 (kwadrat marynarki BE 6572) z pomostu wracającego do bazy U 448 po stronie sterburty dostrzeżono sylwetkę niszczyciela. Trzy minut później zaobserwowano rozbłyski pocisków świetlnych wystrzelonych przez znajdujący się na kursie 0 niszczyciel. O 21:47 dostrzeżono kolejny niszczyciel a osiem minut później w kierunku znajdującej się po stronie bakburty nieprzyjacielskiej jednostki wystrzelono torpedę akustyczną T-V, rejestrując o 22:04 dym lub obłok eksplozji. O 22:12 drugi z niszczycieli otworzył w kierunku U 448 ogień artyleryjski. O 22:19 w kierunku napastnika Helmut Dauter wystrzelił umieszoną w wyrzutni nr II torpedę akustyczną T-V, po czym nakazał wykonać alarmowe zanurzenie, podczas którego zarejestrowano jedną głuchą i dwie silne detonacje a następnie dźwięki trzaskania i gniecenia. Na podstawie tych obserwacji Helmut Dauter zgłosił niepotwierdzone przez aliantów zatopienie dwóch niszczycieli. Już następnego dnia o 05:35 (kwadrat marynarki BE 6573) U 448 z powrotem pojawił się na powierzchni rozpoczynając marsz w kierunku południowym, gdzie zamierzano naładować baterie akumulatorów. Trzeciego listopada o 07:50 osiągnięto punkt 438, gdzie spotkano się z eskortą, w towarzystwie której o 12:12 osiągnięto prowadzącą do St. Nazaire śluzę. W trakcie trwającego ponad osiem tygodni patrolu (58 dni) przepłynięto 6.153 mile morskie na i 1.194 mile morskie pod powierzchnią.
Patrol 4 (14.02.1944 – 14.04.1944)
14.02. U 448 pod dowództwem Helmuta Dautera wraz z U 962 i U 458 opuścił St. Nazaire, by zgodnie z otrzymanymi rozkazami zwalczać nieprzyjacielską żeglugę na Północnym Atlantyku. Dwudziestego drugiego lutego na okręcie Dautera odebrano pochodzącą z BdU depeszę o następującej treści:
„Poniższe okręty tworzą grupę Preussen kierując się do: AK: U 441 9563 – U 985 9816 – U 963 9973.
U 281 3192 – U 212 3349 – U 91 3555 – U 709 3864 – U 608 3992 – U 264 6383. Wszystkie w BD.
U 256 1415 – U 603 1734 – U 764 4193, U 437 4472 – U 448 5657 – U 262 7131 – U 358 4948 – U 962 7525. Wszystkie w AE.”.
Głównym celem w/w grupy w tym okresie były następujące konwoje: SC 153 (31 statków, Grupy Eskortowe: 3, 6 i C5), HX 279 (59 statków) oraz ON.225 (59 statków), z których dwa ostatnie dwa dzięki przechwyconym i odszyfrowanym depeszom Enigmy opłynęły niebezpieczny rejon niewykryte przez żaden z okrętów. Jakby tego było mało eskorta obu konwoji dodatkowo została wzmocniona przez wysłaną im naprzeciw 1 Grupę Wsparcia. Tydzień później 29 lutego odebrano skierowaną bezpośrednio do U 448 depeszę o następującej treści:
„Dauter obsadzić kwadrat AL 7179.”.
Cztery dni później 4 marca odebrano kolejne rozkazy o następującej treści:
„Dauter nowy punkt docelowy to AD 50, północna część kwadratu.”.
Zgodnie z ostatnimi rozkazami U 448 miał przeprowadzić indywidualny patrol na położonym na południowy – zachód i zachód od wybrzeży Islandii akwenie, gdzie nie napotkał jednak żadnych celów dla swoich torped. Dwudziestego ósmego marca zgodnie z kolejnym poleceniem dowództwa w kwadracie AD 79 przejęto od U 552 obowiązki okrętu meteo. Siódmego kwietnia o 07:55 w kwadracie AK 6581 doszło do spotkania z dowodzonym przez Palmgrena U 741 a jeszcze tego samego dnia o 13:50 z U 970 otrzymano … .Poza tym na pokład tego okrętu przeszedł zaokrętowany na U 448 lekarz Dr Martin Lange, który zbadał FkGfr Reckersa. Tydzień później 14 kwietnia na północny – wschód od Azorów wracający do bazy okręt znalazł się w obszarze działania 7 Grupy Wsparcia z lotniskowcem eskortowym HMS Biter w składzie, która dodatkowo została wzmocniona przez okręty 9 Grupy Wsparcia. Helmut Dauter planował zaatakować lotniskowiec ale w trakcie podejścia w jego stronę został wykryty przez asdik jednego z okrętów eskorty, który o 13:37 przystąpił do polowania na napastnika. Po dwóch godzinach wymykania się wrogowi U 448 ponownie wyszedł na dogodną do ataku na lotniskowiec pozycję ale zanim jednak do tego doszło został wykryty przez należącą do 9 Grupy Wsparcia Kanadyjską fregatę HMCS Swansea, która wraz z należącym do 7 Grupy Wsparcia eskortowcem HMS Pelican przystąpiła do zrzucania bomb głębinowych. Na skutek trwającego dwie i pół godziny intensywnego polowania U 448 odniósł ciężkie uszkodzenia, które zmusiły Helmuta Dautera do wydania rozkazu wynurzenia i przygotowania się do opuszczenia i zatopienia okrętu. Wkrótce po pojawieniu się na powierzchni nieprzyjacielskie jednostki otworzyły w kierunku U 448 ogień (trwał on kilka minut), w wyniku którego zginęło dziewięciu członków załogi. Po około 10 minutach od zatonięcia okrętu (kwadrat marynarki BF 5431) pozostałe przy życiu 42 osoby podniesione zostały z wody przez HMCS Swansea i HMS Pelican.
28.05.1944 w szpitalu w Anglii zmarł OGfr Willi Scherf (ur. 08.03.1922 w Bremie), którego ciało zostało pochowane na cmentarzu w Beachley Mil. (grób nr 59).
Członkowie załogi U 448 polegli w dniu 14.04.1944 (w kolejności alfabetycznej):
Nazwisko i Imię Ranga Data urodzenia Miejsce urodzeniat
Bauer, Ernst MtrOGfr 28.02.1923 ---
Escher, Rolf BtsMt 25.06.1922 ---
Hohn, Emil MaschMt 27.09.1919 ---
Lange Dr., Martin Mar.Oass.Arzt 10.11.1907 ---
Schönrock, Heinz ObGfr 19.02.1923 ---
Schöps, Günter OStrm 19.04.1916 ---
Wille, Walter MtrOGfr 23.06.1922 Augsburg
Willems, Wilhelm ObGfr 22.01.1922 ---
Zintgraf, Albrecht Gfr. 12.07.1924 ---
Członkowie załogi U 448 wzięci do niewoli w dniu 14.04.1944 r (w kolejności alfabetycznej – lista niekompletna):
Nazwisko i Imię Ranga Rok urodzenia Miejsce urodzenia Zmarł
Dauter, Helmut OLt.z.S. 09.08.1919 Danzig 30.04.1987
Ehinger, Norbert OLt.ing --- --- ---
Liebetrau, Otto OLt.z.S. --- --- ---
Mertsch, Hans-Georg Lt.z.S. --- --- ---
Meybohm, Heinrich --- 17.04.1915 Hamburg 21.12.1996
Bibliografia:
http://uboat.net
www.ubootwaffe.net
http://uboatarchive.net/
http://www.wlb-stuttgart.de/seekrieg/chronik.htm
http://www.u-boot-archiv.de/
http://www.u-historia.com/
Blair Clay - Hitlera Wojna U-bootów tom I i II
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Die U-boot-Kommandanten tom 1
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Der U-Boot-Bau auf Deutschen Werften von 1935 bis 1945 tom 2
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Erfolge von September 1939 bis Mai 1945 tom 3
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Verluste von September 1939 bis Mai 1945 tom 4
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Die Ritterkreuzträger der U-Boot-Waffe von 1939 bis Mai 1945 tom 5
Ritschel Herbert - Kurzfassung Kriegstagebücher Deutscher U-boote 1939 - 1945 Band 6 KTB U 223 - U 300
Rohwer Jürgen: Axis Submarine Successes 1939 - 1945
Trojca Waldemar - U-bootwaffe 1939-1945 cz. 1, 2, 3
Wynn Kenneth U-Boot-Operationen im Zweiten Weltkrieg Einsatzgeschichte U1-U510 tom 1
- Brodołak
- Admiral
- Tonaż: 1.770.000 BRT
- Dołączył(a): 04.01.06, 13:36
- Lokalizacja: Piastów
Posty: 1
• Strona 1 z 1
Kto przegląda forum
Użytkownicy przeglądający ten dział: Brak zidentyfikowanych użytkowników i 2 gości