U 110 Typ IXB

Stocznia: Deutsche Schiff- und Maschinenbau AG, (AG Weser) Bremen
Numer zamówienia: 973
Zamówienie: 24.05.1938
Położenie stępki: 01.02.1940
Wodowanie: 25.08.1940
Wcielenie do służby: 21.11.1940
Numer pocztowy: M 23 130

Przebieg służby:
21.11.1940 - 28.02.1941 - 2 Flotylla U-bootów, Wilhelmshaven (szkolenie załogi)
01.03.1941 - 09.05.1941 - 2 Flotylla U-bootów, Lorient (okręt bojowy)
09.05.1941 - Zdobyty na południe od Islandii przez brytyjskie niszczyciele HMS Bulldog, HMS Broadway i korwetę HMS Aubretia.

Dowódcy:
21.11.1940 - 09.05.1941 - KL Fritz-Julius Lemp

Liczba patroli: 2

Zatopione/uszkodzone statki handlowe: 3 (10.149 ton)/2 (8.675 ton)

Zatopione/uszkodzone okręty wojenne: 0/0

Z powodu zalodzenia Bałtyku i portów Bałtyckich jakie miało miejsce zimą z 1940 roku na 1941 rok roku U 110 odbył tylko 10 dni szkolenia.

Patrol 1 (09.03.1941 - 29.03.1941)
09.03. U 110 pod dowództwem Fritza-Juliusa Lempa wypłynął z bazy w Kiel, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę na Północnym Atlantyku, w rejonie położonym na północny - zachód od Kanału Północnego. Dodatkowo podczas tego patrolu załoga U 110 miała przejść intensywne szkolenie. W dniu 15 marca Fritz-Julius Lemp nawiązał 150 mil morskich na południe od Islandii kontakt ze zmierzającym w kierunku wschodnim konwojem HX-112, o którym zameldował dowództwu. W przeprowadzonych już następnego dnia o godzinach 00:18 i 00:22 atakach dowódca U 110 storpedował i uszkodził w kwadracie marynarki AE 7959 należący do brytyjskiego armatora Anglo-Saxon Petroleum Co Ltd tankowiec Erdona (6.207 ton) oraz zgłosił prawdopodobne storpedowane i uszkodzenie frachtowca o tonażu ca. 6.000 ton. Wkrótce potem płynący na powierzchni okręt Lempa został wykryty przez niszczyciel HMS Scimitar, którego dowódca powiadomił o kontakcie dowódców dwóch innych niszczycieli HMS Walker i HMS Vanoc. Fritz-Julius Lemp widząc zbliżające się okręty nieprzyjaciela wydał rozkaz alarmowego zanurzenia schodząc na dużą głębokość, poczym przepłynął pod konwojem, gubiąc w ten sposób prześladowców. W kolejnym ataku wykonanym o godzinie 04:10 lub 06:32 w kwadracie marynarki AE 8781 dowódca U 110 zgłosił niepotwierdzone zatopienie kolejnego tankowca o tonażu ca. 8.000 ton. Po wykonaniu tego ataku Fritz-Julius Lemp wycofał się, rozpoczynając śledzenie konwoju i wysyłanie sygnałów naprowadzających. W ciągu dnia 16 marca U 110 na skutek ataku samolotu Sunderland i problemów technicznych utracił kontakt z konwojem, który odzyskał dopiero po zachodzie słońca. W nocy z 16 na 17 marca Lemp ponownie zgubił kontakt z HX-112, który odzyskał dzięki kierowaniu się na błyski eksplodujących torped wystrzeliwanych przez atakujące konwój U-booty. Od 20 marca Fritz-Julius Lemp bezskutecznie operował przeciwko wykrytemu przez dwa samoloty Fw 200 Condor z Bordeaux i jeden Fw 200 Condor ze Stavanger, zmierzającemu w kierunku wschodnim konwojowi HX-113. W dniu 26 marca U 110 nawiązał o godzinie 12:00 kontakt z nieprzyjacielskim statkiem, którym okazał się należący do norweskiego armatora A.I. Langfeldt & Co z Kristiansand frachtowiec Siremalm (2.468 ton). Niedługo potem na skutek pojawienia się samolotu nieprzyjaciela Lemp utracił kontakt z frachtowcem, który odzyskał dopiero po zapadnięciu zmroku. W przeprowadzonych następnego dnia o godzinach 03:14 i 03:17 atakach U 110 wystrzelił do Siremalm dwie torpedy, które chybiły celu. Zirytowany nieskutecznymi atakami Fritz-Julius Lemp piętnaście minut po ostatnim ataku wydał rozkaz obsadzenia artylerii i otwarcie ognia. W powstałym zamieszaniu nie przeszkolona dostatecznie obsada działa kal.10,5cm zapomniała zdjąć zaślepki działa i przy pierwszym wystrzale jego lufa uległa rozerwaniu. Jej odłamki zraniły trzech członków z obsady działa i spowodowały uszkodzenie odpowietrzników i zbiorników paliwa. Wkrótce po tym wypadku dowódca U 110 rozkazał otworzyć do Siremalm ogień z działka kal. 3,7 cm i 2,0 cm, uzyskując dwa trafienia. Wkrótce potem norweski frachtowiec zwiększył prędkość i rozpoczął zygzakowanie próbując uciec okrętowi Lempa. Widząc to dowódca U 110 ruszył w pogoń, podczas której jego okręt niespodziewanie zaczął się zanurzać. Po opanowaniu sytuacji Fritz-Julius Lemp przerwał pościg i wydał polecenie zalezienia przyczyny tego wypadku. Przeprowadzone naprędce poszukiwania doprowadziły do odkrycia uszkodzeń spowodowanych przez odłamki lufy działa. Na skutek otrzymanego raportu o uszkodzeniach dowódca U 110 podjął następnie decyzję o przerwaniu patrolu i powrocie do nowej bazy operacyjnej okrętu. W dniu 29.03. U 110 wpłynął do bazy w Lorient, kończąc trwający trzy tygodnie patrol (21 dni).

Patrol 2 (15.04.1941 - 09.05.1941)
15.04. U 110 pod dowództwem Fritza-Juliusa Lempa wypłynął z bazy w Lorient, by zgodnie z rozkazem atakować nieprzyjacielską żeglugę na Północnym Atlantyku. Od 18 kwietnia Fritz-Julius Lemp operował w ramach zgrupowania U-bootów w rejonie położnym na zachód od wybrzeży Irlandii przeciwko nieprzyjacielskim konwojom. W dniach 22 i 23 kwietnia U 110 odebrał meldunki włoskiego okrętu podwodnego Torelli o kontaktach z nieprzyjacielskimi konwojami: jednym płynącym w kierunku zachodnim i drugim płynącym w kierunku wschodnich, ale Lemp w obu przypadkach nie podjął żadnych działań. W dniu 27 kwietnia U 110 zatopił jedną torpedą o godzinie 01:30 w kwadracie marynarki AL 65 należący do brytyjskiego armatora H. Gonneville Ltd z Cardiff frachtowiec Henri Mory (2.564 ton). W dniu 7 maja Fritz-Julius Lemp odebrał meldunek U 94 (typ VIIC) o kontakcie z płynącym w kierunku wschodnim konwojem OB-318. Wieczorem następnego dnia U 110 nawiązał kontakt z w/w konwojem. W przeprowadzonym w dniu 9 maja o godzinie 11:58 ataku na OB-318 Fritz-Julius Lemp zatopił w kwadracie marynarki AK 21 dwa statki:
- należący do brytyjskiego armatora G. Heyn & Sons Ltd z Belfastu frachtowiec Bengore Head (2.609 ton),
- należący do brytyjskiego armatora Donaldson Brothers Ltd z Glasgow frachtowiec Esmond (4.976 ton).
Niedługo potem o godzinie 12:03 U 110 podczas przygotowywania się do wystrzelenia torped w kierunku tankowca został wykryty przez korwetę HMS Aubrieta, która powiadomiła o kontakcie dowódcę grupy eskortowej. Wkrótce na pomoc jej przybyły dwa brytyjskie niszczyciele HMS Bulldog (okręt dowódcy grupy eskortowej Cdr. Addisona Joe Baker-Cresswella) i HMS Broadway. W międzyczasie HMS Aubretia wykonała dwa ataki zrzucając na U 110 łącznie 16 bomb głębinowych nastawionych na wybuchy na głębokościach od 30 do 60 metrów. Wkrótce do ataków przystąpiły oba niszczyciele, które od razu uzyskały silny kontakt sonarowy. O godzinie 12:23 na korwecie doszło do awarii azdyku i została ona odesłana przez Cdr Baker-Creswella do ratowania rozbitków z zatopionego przez okręt Lempa frachtowca Esmond. Na skutek bliskich eksplozji bomb zrzuconych przez brytyjskie okręty a w szczególności przez korwetę HMS Aubretia na U 110 powstał szereg uszkodzeń m.in. unieruchomione zostały stery głębokości, zniszczone zostały przyrządy pomiarowe zanurzania, pęknięciu uległ rufowy zbiornik paliwa i zbiornik balastowy oraz powstały liczne przecieki, które doprowadziły do zalania baterii akumulatorów i wydzielania się oparów chloru. Duży przeciek na rufie spowodował też utratę stabilności i opadnięcie okrętu na głębokość 90 metrów. Fritz-Julius Lemp po otrzymaniu raportu o uszkodzeniach uznał, że jego okręt znajduje się w beznadziejnej sytuacji i rozkazał głównemu mechanikowi przygotowanie go do wynurzenia. Jednak zanim ten zdołał podjąć jakiekolwiek czynności U 110, prawdopodobnie na skutek przerwania ciśnieniowego przewodu, który uruchamiał zbiorniki balastowe samoistnie znalazł się o godzinie 12:35 na powierzchni. Zaraz po pojawieniu się na pomoście Lemp zauważył trzy brytyjskie okręty, które prowadziły w jego kierunku ostrzał, dwa z nich poza tym kierowały się w jego stronę z zamiarem staranowania. Wiedząc co wkrótce musi nastąpić dowódca U 110 wydał swojej załodze rozkaz Wszyscy jak najszybciej opuszczać okręt a wkrótce potem kolejne polecenie skierowane do głównego mechanika otworzyć zawory. W powstałym po wydaniu pierwszego rozkazu zamieszaniu kadra oficerska oraz radiotelegrafiści U 110 dopuścili się karygodnego zaniedbania i nie zniszczyli tajnych materiałów oraz maszyny szyfrującej Enigma. Drugi rozkaz skierowany do głównego mechanika choć przez niego zameldowany jako wykonany nie został w rzeczywistości zrealizowany prawdopodobnie na skutek defektu mechanizmu otwierającego zawory zatapiające. W międzyczasie dowódca grupy eskortowej Cdr. Addison Joe Baker-Cresswell będący jednocześnie dowódcą HMS Bulldog zbliżającego się podobnie jak HMS Broadway z zamiarem staranowania U-boota widząc, że jest on głębiej zanurzony ale nie przejawia tendencji do rychłego zatonięcia, zmienił plany rozkazując zaniechać taranowania oraz przygotować grupę abordażową, która miała zostać wysłana na jego pokład. Niedługo potem o godzinie 12:39 dowódca grupy eskortowej rozkazał dowódcy korwety HMS Aubretia, aby ten po zakończeniu ratowania rozbitków z Esmonda powrócił na miejsce akcji i podjął z wody Niemców. W tym samym czasie dowódca drugiego niszczyciela Lt.Cdr. Thomas Taylor po otrzymaniu rozkazu zakazującego taranowania podpłynął w pobliże U 110 i zrzucił dwie płytko nastawione bomby głębinowe, których eksplozje miały przyspieszyć w jego mniemaniu opuszczanie go przez załogę. W trakcie wykonywania tego manewru HMS Broadway uderzył lewą burtą w dziobowy ster głębokości okrętu Lempa uszkadzając sobie poszycie kadłuba oraz lewą śrubę napędową. Wybuchy obu bomb wstrząsnęły kadłubem U 110 i najprawdopodobniej przyspieszyły jego opuszczanie. W trakcie kiedy HMS Bulldog przygotowywał się do spuszczenia na wodę łodzi z oddziałem abordażowym, Fritz-Julius Lemp według relacji I WO Dietricha Loewe widząc, że jego okręt nie tonie krzyknął w jego stronę Płyńmy z powrotem na pokład - prawdopodobnie z zamiarem z zatopienia go lub przynajmniej zniszczenia Enigmy i innych tajnych materiałów. Ponieważ na pozbawionym załogi U 110 powoli obracał się lewoburtowy wał napędowy napędzany przez działający lewy silnik elektryczny, okręt oddalił się na większą odległość, co spowodowało, że Lemp i Loewe zaniechali próby dostania się na jego pokład i skierowali się w kierunku burty HMS Bulldog, z którego spuszczano właśnie łódź z oddziałem abordażowym. Niebawem Fritz-Julius Lemp utonął albo jak twierdzą członkowie jego załogi został zabity przez marynarzy z oddziału abordażowego lub popełnił samobójstwo. O godzinie 12:45 do burty w rejonie dziobu U 110 dobiła szalupa z HMS Bulldog a znajdujący się na jej pokładzie dziewięcioosobowy oddział abordażowy pod dowództwem Davida E.Balme'a dostał się na jego pokład. Po pobieżnym sprawdzeniu okrętu David E. Balme zameldował swojemu dowódcy, że nieprzyjacielska jednostka wydaje się zdolna do dalszej żeglugi i holowania oraz poprosił o przysłanie na pokład mechanika, który by uruchomił oba diesle. Dowódca HMS Bulldog, którego okręt w międzyczasie podpłynął w rejon dziobu, by podać na jednostkę Lempa dwucalową linę holowniczą, wydał dowódcy HMS Broadway polecenie wysłania na pokład U 110 oddziału mechaników. Wkrótce hol został podany i jednostka Baker-Creswella rozpoczęła holowanie swojej zdobyczy z prędkością 6 węzłów w kierunku Islandii. Przybyły na pokład U 110 oddział mechaników przeprowadził kontrolę stanu okrętu a jego dowódca G. E. Dodds zameldował dowódcy grupy eskortowej, że nie został on uszkodzony, choć ma niewielką ilość wody w zenzach. Dodds zameldował też o dwóch zauważalnych problemach: o powolnym obracaniu się lewoburtowego wału napędowego oraz o bulgotaniu dochodzącym z rufy, które prawdopodobnie pochodziło z przeciekającego zaworu zbiornika balastowego lub zbiornika paliwa. Ponieważ żaden z mechaników nie miał doświadczenia w obsłudze okrętów podwodnych i nie znał języka niemieckiego obu problemów nie udało się rozwiązać. O godzinie 14:30 przybyła w międzyczasie ponownie na miejsce akcji HMS Aubretia podniosła z wody 34 członków załogi U 110, których od razu umieszczono podpokładem, chcąc ukryć przed nimi fakt zdobycia ich okrętu oraz oddzielić ich od rozbitków z Esmonda. Dwóch z nich zmarło później na pokładzie korwety, dołączając w ten sposób do swoich 13 towarzyszy w tym Lempa, którzy zanim doczekali się ratunek utonęli lub zmarli na skutek wyziębienia organizmu. Wkrótce po wyłowieniu ostatniego Niemca operator asdiku na HMS Bulldog powiadomił o kontakcie z zanurzonym okrętem podwodnym. W związku z tym faktem Baker-Creswell przerwał holowanie i wszystkie trzy okręty ruszyły do polowania. Po ostatecznym utraceniu kontaktu o godzinie 15:50 HMS Bulldog z powrotem podjął się czynności holowania U 110. W tym też czasie dowódca grupy eskortowej Baker-Creswell chcąc utrzymać w tajemnicy fakt zdobycia U-boota przed jego załogą oddelegował korwetę z powrotem do eskorty konwoju OB-318, który w trakcie trwania całej akcji zdążył się już oddalić na większą odległość. Po pięciu godzinach pobytu na pokładzie U 110 grupa abordażowa zgromadziła w centrali wszystkie cenne materiały wywiadowcze oraz zdobycze wojenne m.in. sekstansy, lornetki, aparaty fotograficzne należące do zaokrętowanego na ten rejs korespondenta wojennego, Krzyż Rycerski Lempa i David E. Balme rozpoczął ich przekazywanie na HMS Bulldog lub według innych źródeł na HMS Broadway. Po zakończeniu tej operacji marynarze z oddziału abordażowego i oddziału mechaników wspólnymi siłami pozamykali wszystkie włazy oraz zaryglowali wszystkie luki i o godzinie 18:30 powrócili na swoje jednostki. W międzyczasie HMS Bulldog w asyście HMS Broadway kontynuował swój marsz w kierunku odległego o 400 mil morskich brzegu Islandii. Następnego dnia o godzinie 11:00 po przebyciu 100 mil morskich z prędkością 6 węzłów holowany przez HMS Buldog okręt Lempa poszedł na dno.

Uwagi:
a.) FkMt Georg Högel jest autorem wydanej po wojnie książki "Embleme, Wappen, Malings deutscher U-Boote 1939 - 1945&", prezentującej mało znane dotychczas emblematy, godła, okazyjne malunki, które pojawiały się na U-bootach podczas II Wojny Światowej.

Członkowie załogi U 110 polegli w dniu 09.05.1941 (w kolejności alfabetycznej):
Bischoff Helmut-Nikolaus MtrGfr 02.11.1918
Dechandt Werner MechGfr 23.01.1921
Gentzler Gustav-Wilhelm MechMt.(T) 05.11.1916
Hörter Rolf MaschGfr 05.12.1919
Kaczmarek Paul MtrOGfr 26.07.1917
Klobes Hans StOMasch 02.08.1909
Krämer Nikolaus MechOGfr 29.11.1919
Latzel Max MtrGfr 16.06.1920
Lemp Fritz-Julius KpLt 19.02.1913
Oltmanns Hinrich MtrGfr 22.01.1920
Russmann Konstantin MechOGfr 20.02.1918
Schneider Louis MaschGfr 26.03.1920
Spielberg Helmut OMaschMt 11.03.1914
Wolf Helmut MaschGfr 13.01.1921
Ziegler Karl MaschGfr 25.01.1921


Członkowie załogi U 110 wzięci do niewoli w dniu 09.05.1941 (w kolejności alfabetycznej):
Brandl Karl-Heinz MechGfr
Brohm Wilhelm BtsMt
Coenen Johannes MaschOGfr 22.09.1919
Czojor Helmut Mtr
Ecke Helmut Lt.war correspondent PK
Eichelborn Hans-Joachim OLt.ing.LI
Felsmann Georg MaschGfr
Fox Hermann OBtsMt
Freitag Fritz MaschMt
Graser Friedrich FkMt 16.11.1914
Grunendahl Heinz MaschGfr
Haberhausen Herbert Btsm
Hendricks Paul HGfr
Högel Georg FkMt 16.10.1919
Johnson Ernst MaschOGfr
Kluth Heinrich MaschGfr
Krumbügel Albert OStrm
Langsch Herbert FkOGfr
Loewe Dietrich OLt.z.S
Müller Wilhelm MaschMt
Nehmer Heinz StrmMt
Nurnberger Rudolf MaschGfr
Schmidt Heinrich MaschMt
Smolka Horst MaschMt
Steinschulte Heinz MaschGfr
Strehlau Karl MaschGfr
Tietjen Heinrich OMasch
Vocke Heinz MaschGfr
Wehrhöfer Ulrich-Walter Lt.z.S
Wernhardt Leonhard MaschGfr
Wilde Heinz FkGfr
Zöllner Josef MtrHGfr



Bibliografia:
http://uboat.net
www.ubootwaffe.net
http://uboatarchive.net/BDUKTB30269.htm
http://www.wlb-stuttgart.de/seekrieg/chronik.htm
http://www.u-boot-archiv.de/
http://www.u-historia.com/
Blair Clay - Hitlera Wojna U-bootów tom I i II
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Die U-boot-Kommandanten tom 1
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Der U-Boot-Bau auf Deutschen Werften von 1935 bis 1945 tom 2
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Erfolge von September 1939 bis Mai 1945 tom 3
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Verluste von September 1939 bis Mai 1945 tom 4
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Die Ritterkreuzträger der U-Boot-Waffe von 1939 bis Mai 1945 tom 5
Trojca Waldemar - U-bootwaffe 1939-1945 cz. 1, 2, 3
Wynn Kenneth U-Boot-Operationen im Zweiten Weltkrieg Einsatzgeschichte U1-U510 tom 1